Groene parken op buitenplaatsen
Op de Klimaattop Groenblauw Erfgoed, die op 7 maart 2023 in kasteel Groeneveld in Baarn werd gehouden, stond klimaatbestendigheid van het groenblauwe erfgoed van onze landgoederen en buitenplaatsen centraal.
Door de klimaatverandering komt de instandhouding en beleving van de buitenplaatsen in gevaar. Onder het motto 'Het glas is al halfvol, maar het moet helemaal vol' onderstreepte gedeputeerde voor cultuur en erfgoed, Willy de Zoete, de urgentie van samenwerking tussen alle betrokken partners. De Klimaattop vormde het sluitstuk van het Erfgoed Deal-project Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen, waarin de provincie Zuid-Holland samen met vele partners deelnam.
Gedeputeerde Willy de Zoete: “We hebben met het programma een flinke slag geslagen met agendering van het onderwerp en informatie voor belanghebbenden. Maar we zijn er nog niet. Gezamenlijk zetten we de schouders eronder voor een groenblauwe toekomst voor ons erfgoed.”
Cultuurhistorische en maatschappelijke waarde
Er zijn in Nederland ruim 550 historische buitenplaatsen die gezamenlijk meer dan 18.000 hectaren bedekken. In Zuid-Holland liggen ruim 80 locaties binnen de provinciale erfgoedlijn Landgoederenzone, maar nog meer verspreid over de provincie. Ze hebben allemaal een cultuurhistorische en maatschappelijke waarde. Het zijn plekken om van natuur en erfgoed te genieten en in alle rust te wandelen door het groen.
Klimaatverandering
Helaas komt door klimaatverandering de instandhouding en beleving van de buitenplaatsen in gevaar. Extreem weer komt steeds vaker voor. Denk aan hevige regenval en storm in vaak milde en natte winters. Maar ook de zomers worden heter en droger. Een proactieve aanpak om buitenplaatsen klimaatrobuuster te maken voorkomt verval, of zelfs verdwijning van dit waardevolle erfgoed. Standaardoplossingen zijn er niet, maatregelen moeten zowel effectief zijn als passend in de cultuurhistorische context.
Gedeputeerde Willy de Zoete: “Het is mooi dat erfgoed nu opgenomen is in de rijksprogramma’s voor klimaatadaptatie. Ik noem daarbij specifiek de Nationale Adaptatie Strategie, waar erfgoed een prominente plek heeft gekregen in de laatste evaluatie.”
Praktijkvoorbeelden
Daarom participeerde de provincie Zuid-Holland in het Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen. Dit programma verzamelde praktijkvoorbeelden, ontwikkelde een aanpak voor eigenaren en deelde nieuwe kennis. In proeftuinen werden maatregelen in de praktijk uitgevoerd. In Zuid-Holland doen 10 buitenplaatsen mee aan deze pilot. Ze komen uitdagingen tegen die typisch zijn voor deze provincie of hun specifieke ligging.
Zoals landgoed Calorama in Noordwijk dat de laatste jaren te maken heeft met verdroging. Ook de bijzondere eeuwenoude bomen en de waardevolle stinzenplanten lopen een risico te verdwijnen door verdroging. De jonge aanplant van bomen sterft hierdoor bijvoorbeeld eerder af. Met een extensiever maaibeleid, vochtsensoren en de kweek van lokale boom- en plantensoorten past het landgoed zich aan aan de nieuwe realiteit, zodat behoud op de lange termijn gewaarborgd blijft.
Gemeente Noordwijk, provincie Zuid-Holland en de beherende stichting werken ook samen om een toekomstbestendig klimaatrobuust watersysteem te ontwikkelen voor het landgoed, waarmee de klimaateffecten op het groenblauwe erfgoed in de toekomst beheersbaar zijn.
Delen van kennis en ervaring
Tijdens de klimaattop werden de deelnemers geïnformeerd over deze Zuid-Hollandse proeftuin en werden kennis en ervaringen gedeeld met andere eigenaren, beheerders en betrokkenen. De Groenblauwe Monitor laat zien hoe met openbare data de staat van het erfgoed en de klimaatbestendigheid te monitoren zijn en biedt inzicht over wat hier nog meer voor nodig is.
Het Kennisprogramma Klimaatrobuuste Buitenplaatsen is een gezamenlijk initiatief van de Stichting Kastelen, Historische Buitenplaatsen en Landgoederen, de provincies Zuid-Holland, Utrecht en Gelderland, de gemeente Zeist, Utrechts Landschap en Utrechts Particulier Grondbezit en werd mogelijk gemaakt door het programmabureau Erfgoed Deal.
Lees meer over het programma op de website Klimaatrobuuste Buitenplaatsen
