Subsidies en staatssteun

Op deze pagina geven we een korte uitleg over staatssteun en welke vrijstellingen en uitzonderingen daarbij mogelijk zijn. Het komt met enige regelmaat voor dat we bij een subsidieaanvraag vragen om een de-minimisverklaring in te vullen. Om deze reden geven we je extra uitleg over de-minimissteun en enkele aandachtspunten die behulpzaam zijn bij het invullen van een de-minimisverklaring.

Bekijk ook de actuele versies van onze de-minimisverklaringen downloaden (PDF-format) en de kennisgevingen aan de Europese Commissie over onze steunmaatregelen.

Wat is staatssteun?

Overheden - zoals provincies - die steun (bijvoorbeeld in de vorm van een subsidie) willen verlenen, moeten rekening houden met de Europese staatssteunregels. Staatssteun is het direct dan wel indirect verstrekken van een niet-marktconform voordeel aan ondernemingen door overheden. De Europese Unie (EU) wil gelijke concurrentievoorwaarden scheppen voor alle ondernemingen op de interne markt en heeft daarom staatssteunregels opgesteld om eventuele steun door overheden in goede banen te leiden. Vanwege de mogelijke verstoring van de mededinging (concurrentie) op de Europese markt, is staatssteun in beginsel verboden (staatssteunverbod), tenzij de steun bij de Europese Commissie is aangemeld en goedkeuring is verkregen.

De staatssteunregels zijn neergelegd in de artikelen 107, 108 en 109 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). De cumulatieve criteria wanneer sprake is van staatssteun staan genoemd in artikel 107, lid 1 van het VWEU. Cumulatief betekent dat aan alle voorwaarden moet worden voldaan alvorens er sprake is van staatssteun.

De criteria gesteld in artikel 107 lid 1 VWEU zijn:

• de steun wordt verleend aan een onderneming die een economische activiteit verricht;
• de steun wordt door staatsmiddelen bekostigd;
• deze staatsmiddelen verschaffen een economisch voordeel dat niet via normale commerciële weg zou zijn verkregen (non-marktconformiteit);
• de maatregel is selectief: het geldt voor één of enkele ondernemingen, een specifieke sector/regio;
• de maatregel vervalst de mededinging (in potentie) en (dreigt te) leiden tot een ongunstige beïnvloeding van het handelsverkeer in de EU.

Het begrip ‘onderneming’ in het Europees recht moet ruim worden opgevat. Centraal staat de vraag of er sprake is van een ‘economische activiteit’. De rechtsvorm, wijze van financiering of de vraag of er sprake is van concurrentie is hierbij niet van belang. In sommige gevallen vallen ook overheden en non-profitorganisaties onder de definitie.

Welke vrijstellingen en uitzonderingen zijn mogelijk?

Er gelden echter vele uitzonderingen op het staatssteunverbod. In plaats van de steun ter goedkeuring aanmelden bij de Europese Commissie, kunnen overheden ook onderzoeken of de steun aan ondernemingen direct ‘staatssteunproof’ kan worden gemaakt.

De volgende meest voorkomende vrijstellingen geven mogelijkheden aan overheden om steunmaatregelen verenigbaar te maken met de interne markt, zonder voorafgaande goedkeuring van de Europese Commissie. Daarbij moet wel aan een aantal voorwaarden worden voldaan. De vrijstellingsmogelijkheden zijn:

• De-minimisverordeningen (vier varianten);
• Algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV);
• Landbouwvrijstellingsverordening (LVV);
• Visserij Vrijstellingsverordening (VVV);
• DAEB vrijstellingsbesluit.

Het verschilt per situatie welke vrijstelling het beste kan worden gebruikt. Ook bestaan er zogeheten ‘koepelvrijstellingen’ en kan een onderneming met een DAEB (Dienst van Algemeen Economisch Belang) worden belast. Echter, in de praktijk zal het bij onze subsidieverstrekking aan ondernemingen veelal gaan om toepassing van een de-minimisverordening, de Algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV) of de Landbouwvrijstellingsverordening (LVV). De overige mogelijkheden komen niet of zelden voor bij onze subsidieverstrekking.

Hoe weet ik welke vrijstellingsmogelijkheid van toepassing is?

Bij subsidies die we op basis van een subsidieregeling verstrekken, hebben we bij het opstellen van de regeling al getoetst of de verlening van een subsidie als staatssteun kan worden gezien. De regeling is dan afgestemd op een bepaalde vrijstellingsmogelijkheid en daarin is duidelijk opgenomen welke vrijstellingsmogelijkheid van toepassing is. Op de pagina van de subsidiemogelijkheid informeren we je hierover en staat aangegeven of je bij de aanvraag bijvoorbeeld een de-minimisverklaring moet aanleveren. In het digitale aanvraagformulier zal dit dan ook als een verplicht aan te leveren document staan genoemd.

Wat is de-minimissteun?

Steun, die voldoet aan alle voorwaarden van één van de de-minimisverordeningen, heeft slechts beperkt of geen effect op het handelsverkeer tussen lidstaten. De-minimissteun is zo minimaal dat daardoor niet wordt voldaan aan het vijfde staatssteuncriterium, vanwege het geringe effect op het handelsverkeer. De-minimissteun is hiermee geen staatsteun en hoeft niet te worden aangemeld. De Latijnse uitdrukking ‘de minimis’ betekent trouwens ‘kleinigheden’.

Overheden kunnen gebruik maken van één van de 4 de-minimisverordeningen. Het betreffen een reguliere de-minimisverordening en 3 de-minimisverordeningen die van toepassing zijn op steunverleningen voor specifieke doeleinden sectoren; de landbouwsector (in geval het steun betreft aan primaire producenten van landbouwbouwproducten), de visserij- en aquasector en steun voor compensatie van Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB).

Belangrijk om te weten is dat de 4 de-minimisverordeningen verschillende plafondbedragen over een bepaalde periode kennen en dat bij overschrijding van deze bedragen geen beroep meer kan worden gedaan op een de-minimisverordening. Het overschrijden van de bedragen kan leiden tot terugvordering van de verleende subsidie. Kijk dus goed welk plafondbedrag op jouw situatie van toepassing is en of deze plafondbedragen al zijn bereikt. Met ‘plafondbedrag’ wordt bedoeld het maximale bedrag over een periode van 3 jaren (of 3 belastingjaren).

De de-minimisverordeningen zijn recentelijk aangepast. De actuele plafondbedragen zijn op dit moment als volgt:

• Reguliere de-minimisverordening: € 300.000,00.
• De-minimisverordening voor de landbouwsector: € 50.000,00.
• De-minimisverordening voor de visserij- en aquasector: € 30.000,00.
• De-minimisverordening voor DAEB: € 750.000,00.

Wat is een de-minimisverklaring?

Als bij een subsidieverstrekking mogelijk sprake is van staatssteun aan een onderneming en wij deze steun – indien aan alle voorwaarden wordt voldaan – als de-mimimissteun kunnen verstrekken, vragen wij je bij de subsidieaanvraag om een ingevulde en ondertekende de-minimisverklaring aan te leveren. Aan de hand van de verklaring zullen wij beoordelen of de subsidie in aanmerking komt voor ‘vrijstelling’ onder toepassing van een de-minimisverordening. Het is belangrijk dat je de verklaring volledig en correct invult.

Als wij aan jou een subsidie verstrekken onder toepassing van een de-minimisverordening, dan staat dit in onze beschikking duidelijk vermeld.

Onder het kopje ‘Documenten’ op deze pagina zijn de actuele versies van onze de-minimisverklaringen te vinden. Afhankelijk van jouw situatie moet je één van deze verklaringen invullen en aanleveren. In de meeste gevallen zul je de ‘reguliere’ de-minimisverklaring moeten gebruiken, maar dit kan anders zijn als je een onderneming bent uit de landbouwsector of de visserij- en aquasector.

Welke de-minimisverklaring moet ik invullen?

Er zijn 4 de-minimisverordeningen. Het betreffen een reguliere de-minimisverordening en drie de-minimisverordeningen die van toepassing zijn op steunverleningen voor specifieke doeleinden sectoren; de landbouwsector (in geval het steun betreft aan primaire producenten van landbouwbouwproducten), de visserij- en aquasector en steun voor compensatie van Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB). Voor laatstgenoemde mogelijkheid moet de overheid vooraf aangeven voor welke dienst van algemeen economisch belang de steun wordt verleend. Als je niet valt onder één van de drie specifieke de-minimisverordeningen moet je de reguliere de-minimisverklaring invullen. In de praktijk zal meestal de reguliere de-minimisverordening van toepassing zijn of de de-minimisverordening voor de landbouwsector. Dit hangt af van de doelgroep en activiteiten waarvoor we subsidie verstrekken.

Reguliere de-minimisverordening

De reguliere de-minimisverordening is in principe van toepassing op steun aan ondernemingen in alle sectoren, maar er gelden enkele specifieke regels voor bepaalde sectoren. Bijvoorbeeld voor de transportsector.

De-minimisverordening voor de landbouwsector

Onder toepassing van de de-minimisverordening voor de landbouwsector kunnen overheden, steun verlenen aan primaire producenten van landbouwproducten. In Bijlage I bij het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU) staat welke producten als landbouwproducten moeten worden aangemerkt. De productie van landbouwproducten valt onder de landbouw de-minimisverordening. De verwerking en afzet van landbouwproducten valt deels onder de reguliere de-minimisverordening.

De-minimisverordening voor de visserij- en aquasector

Op basis van de de-minimisverordening voor de visserij- en aquasector kunnen overheden, steun verlenen aan een onderneming in de visserij- en aquacultuursector. Er kan geen de-minimissteun worden verleend voor de aanschaf of bouw van nieuwe vissersschepen.

De-minimisverordening voor DAEB

Overheden kunnen ook op basis van de DAEB de-minimisverordening de-minimissteun verlenen, voor Diensten van Algemeen Economisch Belang (hierna: DAEB). DAEB zijn diensten in het algemeen belang, die zonder compensatie door de overheid niet of niet onder economisch aanvaardbare voorwaarden zouden worden verricht door een onderneming. Een onderneming moet op grond van een geldig juridisch instrument belast worden met een DAEB, voordat deze compensatie mag ontvangen. Een voorbeeld van een DAEB is een onrendabele openbaarvervoersdienst.

Waar moet ik op letten bij het invullen van een de-minimisverklaring?

Zoals gezegd moet je bepalen welke de-minimisverordening van toepassing is op jouw situatie en controleren of je in de afgelopen 3 jaren (36 maanden) of 3 belastingjaren eerder de-minimissteun of staatssteun toegekend hebt gekregen. Als je eerder de-minimissteun of staatssteun toegekend hebt gekregen, willen we ook weten om hoeveel steun het gaat en waarvoor deze steun is ontvangen. Zo kunnen wij controleren of er nog ruimte over is om de gevraagde subsidie te verstrekken, als wij mening zijn dat de subsidie als staatssteun kan worden gezien.

Op deze pagina – en in de verklaringen zelf – staat toegelicht wanneer je welke verklaring moet gebruiken.

Tips voor invullen van de verklaring:

• Controleer welke de-minimisverklaring van toepassing is op jouw situatie. Informatie hierover kun je vinden op deze pagina en in de verklaringen.
• Controleer of je in de afgelopen drie (belasting)jaren eerder de-minimissteun (in welke vorm of voor welk doel dan ook) of staatssteun (voor dezelfde als de voor subsidie in aanmerking komende kosten) toegekend hebt gekregen. Dit staat in de beschikking die je van de overheid hebt ontvangen.
• Kijk niet alleen naar beschikkingen van de provincie Zuid-Holland, maar ook naar de beschikkingen die je hebt ontvangen van alle overige overheden.
• De bedragen die je moet gebruiken bij het invullen van de verklaring, zijn de brutobedragen vóór aftrek van belastingen. Behalve om subsidieverlening kan het daarbij gaan om leningen tegen gunstige voorwaarden, de verkoop van grond tegen een lagere prijs dan de marktwaarde, vrijstellingen, verlagingen of kwijtschelding van directe of indirecte belastingen, etc.
• Het de-minimisplafond geldt voor één onderneming. Het kan voorkomen dat twee (of meer) ondernemingen een bepaalde band met elkaar onderhouden en onder de verordening als één onderneming worden gezien. Op onze pagina staat meer informatie over dit onderwerp.
• Stuur eventuele beschikkingen van eerder toegekende de-minimissteun of staatssteun mee met de verklaring. Het is hierbij niet van belang of dit bedrag al is uitbetaald. Het gaat om het moment waarop men de aanspraak op steun verwerft (datum toekenning).
• Bereken de juiste startdatum van de periode (geen) de-minimissteun of staatssteun. De begindatum waarover je de verklaring afgeeft bepaal je door drie (belasting)jaren terug te rekenen van de datum van ondertekening van de verklaring. Als de onderneming korter dan drie (belasting)jaren bestaat vul je de datum van oprichting in.
• De einddatum is de datum van het invullen van de verklaring.
• De ondertekening mag niet digitaal. Alleen een geprint en fysiek ondertekend formulier mogen wij in behandeling nemen.

Wanneer is sprake van een verbonden onderneming?

Een verbonden onderneming voldoet aan tenminste één van de onderstaande criteria.
1. De onderneming heeft de meerderheid van de stemrechten van de aandeelhouders of vennoten van een andere onderneming;
2. De onderneming heeft het recht de meerderheid van de leden van het bestuur, of het leidinggevend of toezichthoudend orgaan van een andere onderneming te benoemen of te ontslaan;
3. De onderneming heeft het recht een overheersende invloed op een andere onderneming uit te oefenen op grond van een met die onderneming gesloten overeenkomst of een bepaling in de statuten van laatstgenoemde onderneming;
4. Een verbonden onderneming die aandeelhouder of vennoot is van een andere onderneming heeft op grond van een met andere aandeelhouders of vennoten van die andere onderneming gesloten overeenkomst als enige zeggenschap over de meerderheid van de stemrechten van de aandeelhouders of vennoten van die onderneming.

Twee ondernemingen met een franchise zijn overigens niet noodzakelijk verbonden ondernemingen. De uitkomst is afhankelijk van de inhoud van de franchiseovereenkomst.

Het de-minimisplafond geldt voor één onderneming. De-minimissteun en staatssteun aan verbonden ondernemingen moet je meetellen bij de bedragen die je invult in de verklaring.

Wat is het verschil tussen een jaar en een belastingjaar?

De de-minimisverordeningen gingen in het verleden allemaal uit van een periode van 3 belastingjaren. Bij de periode van 3 belastingjaren moet worden gekeken naar het lopende belastingjaar tot datum ondertekening en de begindatum van het belastingjaar gelegen 2 jaar vóór de datum van ondertekening van deze verklaring. Dit zal veelal dus een iets kortere periode dan 36 maanden zijn.

Inmiddels gaan de de-minimisverordeningen – met uitzondering van de de-minimisverordening voor de visserij- en aquasector – uit van 3 jaren in plaats van 3 belastingjaren. Dit betekent simpelweg 36 maanden terugkijken voor datum van ondertekening.

Wat zijn kennisgevingen?

Als we subsidie verstrekken onder één van de vrijstellingsmogelijkheden (met uitzondering van de de-minimisverordeningen), dan moet de provincie een kennisgeving aan de Europese Commissie toezenden met informatie over deze steunmaatregel. Dit betekent dat we de Europese Commissie informeren over onze steunregelingen (subsidieregelingen met ondernemingen als doelgroep) en ad-hoc steunmaatregelen (begrotingssubsidies en incidentele subsidies aan ondernemingen). Deze informatie moet ook op een provinciale staatssteunwebsite worden gepubliceerd met een link naar de volledige tekst van de steunmaatregel. Daarnaast wordt informatie – over individuele steunmaatregelen van meer dan € 100.000,00 onder de AGVV en individuele steun van meer dan € 10.000,00 onder de LVV – opgenomen in de Transparancy Aid Module van de Europese Commissie.

Bekijk ook: kennisgevingen provinciale steunmaatregelen.