Zuid-Holland bouwt bereikbaar en leefbaar voor iedereen

1. Bouw snel en slim

Het woningbouwtekort vraagt om meer en sneller bouwen. We zetten in op nieuwe manieren van (flexibel en/of industrieel) bouwen, het versnellen van procedures en experimenteren. We willen belemmeringen en vertragingen snel wegnemen zonder dat op de kwaliteit van woningen en de leefomgeving wordt ingeleverd.

2. Bouw voor de toekomst

Vandaag bouwen is het inrichten van de toekomst ná vandaag. Daarom bouwen we op de juiste plek, naar behoefte en integraal. Dit vraagt om een complete aanpak waarbij we ook zorgen voor een gezonde, groene leefomgeving. Een bereikbare provincie, met betaalbare, circulaire en klimaatpositieve woningen in de buurt van werk, goed openbaar vervoer en voorzieningen. In een omgeving waar inwoners kunnen recreëren en ontspannen op loop- of fietsafstand.

3. Bouw voor iedereen

De stad en het dorp zijn van ons allemaal. Daarom bouwen we betaalbaar en sociaal voor het gebied als geheel. Iedereen moet daar een dak boven het hoofd kunnen vinden, ongeacht inkomen of sociale status. Hierbij zetten we in op het vinden van een goede mix in de verschillende ingrediënten in de leefomgeving van bewoners. De corporaties spelen hier ook een cruciale rol in omdat zij de kennis en kunde hebben om te zorgen voor grote aantallen betaalbare (huur)woningen. Met de afschaffing van de verhuurderheffing krijgen zij meer financiële slagkracht om volop en klimaatpositief te kunnen bouwen.

Zorg voor goede ontsluiting en verbindingen

Een goede bereikbaarheid is van cruciaal belang voor de economische ontwikkeling van de regio. De aanpak van beheer en onderhoud van (water)wegen en spoor is net zo essentieel als het verbeteren van bestaande infrastructuur. Samen zorgen we voor een bereikbare en veilige provincie. Er is een schaalsprong nodig in het openbaar vervoer. Het regionale netwerk kan alleen tot volle wasdom komen met investeringen in de Oude Lijn, het spoor Leiden-Dordrecht. Met onze partners dragen we daaraan bij door te investeren in het regionaal OV-netwerk (metro, Randstad-rail en R-net) en OV-knooppunten. Investeren in deze lijn maakt de verstedelijking mogelijk en verbindt 5 campussen en veel belangrijke economische toplocaties. Het draagt bij aan een optimaal verbonden economisch en stedelijk netwerk.

Wat is hiervoor nodig vanuit het Rijk?

Voor de woningbouwopgave in Zuid-Holland moet een grote verscheidenheid aan randvoorwaarden op orde zijn. Denk aan infrastructurele investeringen, middelen voor gebeidsontwikkeling, stikstof, geluid, genoeg capaciteit bij overheden, juridische macht en bouwers, investeringscapaciteit woningcorporaties, juridisch instrumentarium provincies voor sturen op kwaliteit (systeemverandering noodzakelijk voor realisatie woningen voor doelgroepen), bouwbesluit, energienetten, groen in en om de stad, klimaat en ruimte voor economie. Wij zoeken de samenwerking met alle overheden en andere partijen om in deze randvoorwaarden te voorzien.

Rol van de provincie

Wij vragen van het Rijk de herbevestiging dat de provincie gaat over de keuzes van woningbouw -locaties en niet het Rijk. Provincies hebben de gebiedskennis en kunnen de opgaven op elkaar laten aansluiten. We zijn bereid ons te committeren aan de eigen inzet en willen hierover binnen de eigen verantwoordelijkheden bestuurlijke afspraken maken met gemeenten, waterschappen, woningbouwcorporaties en marktpartijen.

Wederkerige afspraken

Wij willen met het Rijk komen tot wederkerige afspraken over randvoorwaarden enerzijds en de kwantitatieve en kwalitatieve woningbouwopgave anderzijds als basis voor een integrale gebiedsgerichte uitwerking. Hiermee wordt de uitvoeringskracht gemaximaliseerd waarvoor integrale en flexibele instrumenten nodig zijn (randvoorwaarden vanuit het Rijk enerzijds en realisatie decentrale overheden anderzijds). Uitwerking van deze afspraken kan plaatsvinden binnen het Nationaal Samenwerkingsakkoord (NSA), het geactualiseerde Verstedelijkingsakkoord en/of het vervolg op de Woondeal.

Financiële middelen

De financiële randvoorwaarden zijn globaal uit te splitsen in 3 delen: infrastructurele investeringen, middelen voor gebiedsontwikkeling en investeringsvermogen van woningcorporaties.

In Zuid-Holland zijn forse investeringen nodig voor de ontsluiting van woningbouwlocaties en ter versterking van de agglomeratiekracht. Deze investeringen zijn voornamelijk voor het OV, zoals het binnen het Gebiedsprogramma MoVe geformuleerde HINK en STAP pakket, het fietsnetwerk en het wegennet. We staan klaar om MIRT besluiten te nemen ten aanzien van de verkenning Oude lijn en Knooppunten, de Oeververbindingen regio Rotterdam en CID-Binckhorst, de start van de planuitwerking samenloopdeel en HOV Leiden-Zoetermeer en de overige MIRT besluiten in Zuid-Holland (zoals Voorne-Pu¬tten, KTA en A12). Via het Groeifonds loopt reeds een aanvraag van € 1 miljard voor de propositie schaalsprong MOVV Zuidelijke Randstad. Gelet op de grote opgave in Zuid-Holland is er nog een substantiële aanvullende Rijksbijdrage nodig. Rutte IV heeft €7,5 miljard toegevoegd aan het Mobiliteitsfonds voor goede ontsluiting van nieuwe woningen in de NOVI verstedelijkingsgebieden en daar buiten. Een belangrijk deel van deze middelen zal moeten landen in Zuid-Holland, de provincie waar een kwart van de nationale woningbouwopgave landt.

Daarnaast is in Zuid-Holland tussen de €2,3 en €3,4 miljard nodig voor gebiedsontwikkelingen. Het kabinet heeft een bedrag van €500 miljoen gereserveerd voor de 14 NOVI gebieden, waaronder de Oostflank Rotterdam, CID/Binckhorst en de Oude Lijn Zone. Dit bedrag is naar onze mening niet afdoende. Ook hier geldt volgens ons dat met een kwart van de woningbouwopgave in onze provincie, dus ook een kwart van de €500 miljoen in Zuid-Holland moet landen. Voor de resterende benodigde middelen moet dan een andere bron worden gevonden, zoals de nieuwe tranches Woningbouwimpuls van in totaal €1 miljard voor heel Nederland.

Eerder bleek uit onderzoek van een aantal ministeries en Aedes dat het investeringsvermogen van woningcorporaties te gering is ten opzichte van de woonopgave. Het afschaffen van de verhuurderheffing door Rutte IV levert hier een flinke bijdrage aan. Tegelijk zien wij dat deze afschaffing niet betekent dat er voldoende investeringscapaciteit is bij de Zuid-Hollandse woningcorporaties. Hiervoor is aanvullende reparatie nodig en bijvoorbeeld meer mogelijkheden voor woningcorporaties voor woningzoekenden met een hoger inkomen.

De extra kosten voor klimaatadaptieve woningbouw en gebiedsontwikkeling landen vaak in de inrichting van de openbare ruimte en dus bij de gemeenten. Wij vragen aan het Rijk om de financiering van klimaat adaptieve en groene maatregelen subsidiabel te maken en klimaatpositiviteit als randvoorwaarde op te nemen in de aangekondigde financiële ondersteuning aan gemeenten voor de versnelling woningbouw. Voor de vermindering kwetsbaarheid voor wateroverlast en hittestress in bestaande bebouwde omgeving vragen we om toevoeging van extra middelen aan het Deltafonds en het verlagen van de co-financieringsgrens, noodzakelijk om ook grootschalige projecten te kunnen (laten) uitvoeren en financieren. De huidige Impulsregeling uit het Deltafonds financiert alleen kleinschalige water gerelateerde maatregelen.

Er zijn in Zuid-Holland veel infrastructurele werken die risico lopen op extra beperkingen wegens achterstallig onderhoud of einde levensduur. Er is daardoor ook meer risico op calamiteiten. Hierop moeten we als (samenwerkende) infra beheerders anticiperen binnen Zuid-Holland Bereikbaar zodat de hinder zo beperkt mogelijk blijft. Het is goed als Rijk en regiopartijen hier gelijkwaardig opereren. Het is het voor ons als provincie van belang dat de basis op orde is en blijft. Hierbij is het belangrijk dat er voldoende middelen zijn bij ons maar zeker ook bij RWS en ProRail om de wegen en het spoor op orde te houden. De kosten voor beheer en onderhoud en met name voor vervanging van infrastructuur zullen flink gaan toenemen.

Beleidsinstrumenten

Op veel ontwikkellocaties hebben wij als provincie niet de juiste middelen om de ontstane impasse te doorbreken. Daarom zouden we graag een aangescherpt en uitgebreid instrumentarium van het Rijk krijgen. Hierbij denken we aan een juridisch instrument voor ons als provincie waarmee we kunnen zorgen voor genoeg betaalbare woningen voor inwoners met een kleine beurs. En waarmee we kunnen sturen op het optimaliseren van bouwplannen of regionale prestatieafspraken hard kunnen maken. Ook blijven we inzetten op de versnelling van procedures.

We zien dat capaciteitsproblemen bij gemeenten en de rechterlijke macht leiden tot vertragingen in woningbouwplannen door langere procedures. Om gemeenten te helpen hebben wij de Vliegende Brigade (met Rijksfinanciering) opgericht. Er zijn inmiddels al 18 gemeenten door de Vliegende Brigade geholpen om plannen voor in totaal 26.500 woningen de komende jaren te realiseren. We roepen het Rijk op om de regeling voor extra menskracht voor de ruimtelijke ordening en woningbouwplannen bij gemeenten te verlengen tot 2030. Ongeveer een derde van de jaarlijkse bouwproductie duurt zo’n 2 jaar langer als gevolg van bezwaarprocedures. Extra capaciteit bij de rechtbanken en de Raad van State helpt die vertraging te beperken.

Toekomstbestendig bouwen vraagt om duurzaamheidsaspecten als circulaire bouw, natuurinclusief, klimaatpositief en klimaatadaptief bouwen. Wij roepen het Rijk op om het Bouwbesluit te actualiseren met deze en andere duurzaamheidsaspecten. Hiermee wordt de innovatie van de bouwsector verder gestimuleerd. Uiteraard is het nodig die bouwsector bij deze wijzigingen te betrekken, terwijl oplopende bouwkosten en vertragingen vermeden worden.

De klimaatmitigatie en klimaatadaptie vraagt extra aandacht bij zowel de nieuwbouw als ook in de bestaande bebouwde omgeving. In de afgelopen jaren zijn in nauwe publiek-private samenwerking eisen, producten en beleidsinstrumentarium ontwikkeld met een breed publiek-privaat draagvlak, die als inhoudelijke input voor nationale kaders kunnen dienen.