Zuid-Holland zet in op vitale natuur en duurzame landbouw
Wat heeft Zuid-Holland te bieden?
Het Zuid-Hollandse landschap kenmerkt zich door de rivierdelta, duinen en veenweiden. We zijn een provincie met koeien in de wei en hoogstaande land- en tuinbouw. Maar door de groei van het aantal inwoners, de bedrijvigheid, klimaatverandering, bodemdaling en neerslag van stikstof, staan ons landschap en de natuur onder druk.
Wij hechten waarde aan een gevarieerde, gezonde natuur én aan een gezond vestigingsklimaat. Sterker: we zien een gezonde natuur als randvoorwaarde voor een gezonde leefomgeving en gezonde economie. Biodiversiteit in de stad wordt daarbij niet vergeten. We zetten ons in om natuur te realiseren en herstellen. Daarmee ontstaat er ook weer ruimte om vergunningen te verlenen voor economische en maatschappelijke activiteiten. Dit herstel van natuur is noodzakelijk gezien de teloorgang van het natuurareaal en de enorme achteruitgang in soortenrijkdom de afgelopen decennia.
Versterken natuur en biodiversiteit
We blijven kijken waar we natuur robuuster kunnen maken door vergroting van natuurgebieden en versterking van natuurkwaliteit, ook buiten de natuurgebieden. Hierbij nemen we verbeter-maatregelen in stikstof gevoelige en niet-stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. En we versterken het natuurnetwerk, bijvoorbeeld door de aankoop en inrichting van grond rondom gebieden en verbindingen. Ook versterken we de kwaliteit van natuur in (nieuwe) NNN-gebieden door het ophogen beheervergoeding en afkoop van bestaande pachtcontracten (met oude voorwaarden).
We zorgen voor een impuls voor een goede inrichting van landschapsgrond en nieuw aan te kopen grond. Deze worden ingericht met een hoge basiskwaliteit, waarbij wordt gekeken naar onder andere biodiversiteit, het waterpeil en de compensatie voor de waterberging. We versterken het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer. Daarbij komt een impuls voor ‘landelijk gebied’-soorten zoals boerenlandvogels, bijen/insecten en aquatische flora en fauna. We zien concrete kansen voor bos en bomen die onder andere bijdragen aan de klimaat- en stikstofdoelstelling.
Recreatiegebieden liggen vaak tegen het stedelijk gebied aan en kunnen daarom goed helpen om mensen een gezonde recreatieomgeving te bieden en Natura 2000-gebieden te ontlasten. Ook liggen er kansen om de natuurwaarden in de huidige recreatiegebieden te vergroten. De focus op toegankelijkheid en beleefbaarheid en het versterken van de leefomgeving van soorten gaat dan hand-in-hand. Voldoende middelen voor beheer en onderhoud van de natuur- en recreatievoorzieningen zijn onontbeerlijk.
Versterken waterkwaliteit
Het is nu tijd voor actie en uitvoering richting de deadline van 2027, om de doelen van de Kaderrichtlijn Water te halen. Er zijn doelen in de nitraatrichtlijn, het waterplan Zuid-Holland en de waterbeheerplannen van de waterschappen. Er zijn prominente knelpunten, zoals de uitspoeling via landbouw (fosfaat en nitraat) in water en glastuinbouw (gewasbeschermingsmiddelen). Hier ligt een sterke link met de transitie duurzame landbouw. We benutten het netwerk RIJN-west waarin de provincie samenwerkt met de waterschappen en de landbouwkoepel. Ook vergroten we de eigen slagkracht door het ophogen van het budget KRW-doelen.
Extra inzet en aandacht voor vitale landbouw
Zonder een transitie van de traditionele landbouw naar circulaire landbouw is een oplossing van het stikstofvraagstuk en het keren van de biodiversiteitsteruggang volgens ons niet mogelijk. Binnen de landbouw zijn er mogelijkheden om door innovatie, bijvoorbeeld door aanpassingen in onder meer de stallen, te zorgen voor vermindering van stikstofdepositie. Er zijn kansen om dit per gebied realiseren. De inzet op duurzame landbouw en een vitaal landelijk gebied is niet alleen opgenomen in de Zuid-Hollandse landbouwagenda; wij geven hier ook inhoud aan in de praktijk. Samen met diverse boeren slagen we er in om stappen te zetten die het gesprek op landelijk niveau verder kan brengen. Het nieuwe Nationaal Strategisch Plan voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid gaat hierbij helpen.
Gebiedsgerichte aanpak Stikstof
In gebiedsprocessen werken we samen met lokale en regionale partners. Via deze gebiedsgerichte aanpak Zuid-Holland kunnen generieke bronmaatregelen versneld worden uitgevoerd en lokaal aanvullende bronmaatregelen plaatsvinden. Door het treffen van lokale bronmaatregelen dragen wij bij aan het beperken van de druk op de natuur en om de vergunningverlening op korte termijn op gang helpen. Denk dan aan het mogelijk maken van (kleinschalige) woningbouw, recreatiemogelijkheden en economische ontwikkeling. Deze lokale bronmaatregelen zijn echter niet voldoende om in de meeste van onze Natura 2000-gebieden onder de KDW te komen. Hierbij spelen hoge stikstofdeposities van buiten de provincie een grote rol.
Wat is hiervoor nodig vanuit het Rijk?
De aanpak van Stikstof vergt een gezamenlijke aanpak van rijk en provincies. Het is belangrijk dat het Rijk inzet op een adequate aanpak van bronmaatregelen op aspecten die wij niet kunnen beïnvloeden (denk aan: afbouw vergunde ruimte, stikstofdepositie buitenland, scheepvaart, stikstofruimte voor PAS-melders). En dat het Rijk ons met middelen en instrumenten in staat stelt onze rol te pakken.
Rol van de provincie
Wij zijn als provincie verantwoordelijk voor de natuur en voor de uitvoering van maatregelen. We doen grote investeringen in herstel en ontwikkeling van natuurkwaliteit. Ook nemen we maatregelen waardoor economische activiteiten de natuur minder met stikstof belasten. Situaties en gebieden verschillen van elkaar en vragen steeds om een eigen benadering. Daarom zoeken we samen met partners in de regio naar de mogelijkheden om ontwikkelruimte te creëren, de natuur te versterken, de transitie naar een duurzame vitale landbouw die daarbij past en de leefbaarheid in het landelijk gebied te waarborgen.
Het gebiedsplan voor Zuid-Holland dat een vereiste uit de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering is, zien wij als een kans om onze verantwoordelijkheid om te zetten in een integraal plan voor stikstof. In het kader van het NPLG uitgebreid met water (doelen Kaderrichtlijn Water), biodiversiteit, klimaat(mitigatie en -adaptatie) en recreatie. Voor de uitwerking kijken wij vooralsnog naar 3 gebiedsprocessen die de diversiteit aan gebieden reflecteert: de duinen, de veenweiden en de Zuid-Hollandse Delta en de Biesbosch.
Financiële middelen
In het Transitiefonds heeft het Rijk een indicatie gegeven van bedragen voor spoor 1 (opkoop, financiële afwaardering grond en KRW) en spoor 2 (perspectief blijvers: verder met ingezette route naar verduurzaming). Wij beschouwen dit als indicatie. Het blijft van belang dat middelen ontschot en gebiedsgericht ingezet kunnen worden en dat daarbij gekeken wordt naar het bereik van de integrale doelen in plaats van focus op waar de middelen vandaan komen.
Er moeten ook voldoende middelen zijn voor het proces (uitvoeringsorganisatie) en het moet helder zijn wat verantwoordingsverplichtingen zijn. Ook moet helder zijn wat de taken en verantwoordelijkheden zijn van de op te richten regie-organisatie.
Beleidsinstrumenten
Het is noodzakelijk dat provincies door het Rijk gefaciliteerd worden met instrumenten (wetgeving en middelen) die de uitvoering vooruithelpt. Daarbij zal ook gesproken moeten worden in welke mate Rijk en provincies verplichtingen willen opleggen.
Voor natuurontwikkeling is het noodzakelijk dat we voldoen aan de bepalingen uit de vogel- en habitatrichtlijn en daarbij voor de Natura 2000 gebieden een depositie bereiken die onder de KDW van dat specifieke gebied ligt. In veel gebieden blijkt dit echter niet haalbaar te zijn zonder een aanvullend Rijkspakket. Zuid-Holland heeft 12 stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden gelegen in de duingebieden, de veenweidegebieden en de Biesbosch. Veel van deze gebieden kennen een hoge stikstofdepositie van bronnen die door Zuid-Holland niet zelf te beïnvloeden zijn.
