Ethiek en digitalisering

Publieke platformen

Platformen veroveren de wereld. Uber, Marktplaats en AirBNB kennen we allemaal. De grote vraag is dan ook: moet de overheid zelf naar een platform transformeren? Platformen zijn marktplaatsen die vraag en aanbod op een efficiënte manier samenbrengen. Centraal staat de mogelijkheid voor verbinding en uitwisseling waarbij deelnemers elkaar vertrouwen en voordeel halen uit elkaars aanwezigheid.

Werken aan opgaves vanuit platform principes

Naarmate maatschappelijk vraagstukken complexer en meer gefragmenteerd worden - waarbij er vanuit allerlei richtingen en spelers data en informatie op je afkomen - wordt het traditionele, hiërarchische en vaak verkokerde model lastiger te gebruiken. Ook voor de overheid kan het platformmodel een interessant instrument of mechanisme zijn. Op 18 november organiseerde de Provincie Zuid-Holland een live seminar getiteld Publieke Platformen, werken aan opgaves vanuit platform principes.

Expeditieverslag met waarden, principes en governance

Waarheen moet de overheid precies transformeren? En hoe pakken we dat aan? Dat was het vertrekpunt van een expeditie van Jan van Ginkel, waarnemend provinciesecretaris van de provincie Zuid-Holland en een groep collega's. De overhandiging van het expeditieverslag tijdens het seminar aan gedeputeerde Willy de Zoete was de afronding van de expeditie. Hieronder een korte samenvatting van het expeditieverslag. Het manifest is aangevuld met inzichten van het seminar. Lees het hele manifest (pdf, 3.7 MB). Meer weten? Mail dan naar: digitaalzuidholland@pzh.nl.

Manifest publieke platformen

Wij handelen vanuit vertrouwen.

Een platform kan niet bestaan zonder onderling vertrouwen tussen de deelnemers. Voor de overheid moet het een uitgangspunt zijn in haar eigen handelen.

Wij blijven wegen of het publieke belang gediend wordt.

Platformen zijn inherent in beweging waardoor belangen kunnen verschuiven. Om te garanderen dat het publieke belang voorop blijft staan is het nodig dit doorlopend te onderzoeken.

Wij zoeken altijd verbinding met partners en stakeholders.

Een platform kan nooit vanuit de ‘eigen koker’ tot stand komen. Vanuit verbinding met anderen ontstaat meerwaarde en scherpte.

Wij staan voor heldere afspraken over spelregels en samenwerking.

De overheid helpt partijen inzicht te krijgen in complexe belangen en hierover tot heldere voorwaarden, regels, kaders en afspraken te komen.

Wij scheppen randvoorwaarden, voor en met anderen.

Of de overheid nu handelt vanuit de behoefte aan grip op platformen, platformen voor de overheid of de overheid als een platform; wij werken aan de randvoorwaarden die in al deze contexten noodzakelijk zijn.

Wij beleggen eigenaarschap vanaf het begin.

Een platform zonder duidelijke eigenaar is niet levensvatbaar. Wij beantwoorden de vraag rond het eigenaarschap vanaf het begin en zorgen voor duidelijkheid richting onze partners.

Wij begrijpen welke rol wij (niet) nemen.

Eigenaar, samenwerkingspartner, marktmeester of ondersteuner; Wij kiezen bewust voor een rol en positie ten opzichte van een platform, om ons handelingsperspectief te kunnen bepalen.

Wij maken de onderliggende werking voor iedereen inzichtelijk.

Transparantie over de gebruikte data, software en algoritmes is essentieel om misbruik en bias te voorkomen. Open data en open source zijn het uitgangspunt.

Wij ontwikkelen voor herbruikbaarheid.

Wanneer we een platform ontwikkelen, zelf, in partnerschap of door derden, houden we de herbruikbaarheid voor ogen. Niet ‘scale-up’ maar ‘spread-up’ is hierbij een principe. Zo voorkomen we afhankelijkheid van leveranciers en kunnen anderen profiteren van gedane investeringen.

Algoritme register

Algoritmes helpen overheden bij maatschappelijke opgaven door op een geautomatiseerde wijze voorspellingen te doen, besluiten te nemen of te adviseren. Algoritmes maken gebruik van data-analyse, statistiek en zelflerende logica. Het is belangrijk dat bij de inzet van algoritmes waarden als privacy, gelijkheid, en transparantie worden gewaarborgd.

Een samenwerkingsverband van overheden, onder andere provincie Zuid-Holland, werkt aan verantwoorde inzet van algoritmes. Binnen provincie Zuid-Holland werken we ook aan een overzicht van algoritmes, in een Algoritmeregister. Hierin worden algoritmische toepassingen vastgelegd die de overheid gebruikt. In het register zijn technische elementen terug te vinden, zoals de dataverwerking of broncode. En ook afspraken tussen overheden en leveranciers of een beschrijving van de werking van het algoritme. Door zo aspecten van algoritmes op een begrijpelijke manier vast te leggen, bieden wij transparantie en leggen wij verantwoording af.

Samenwerking TU Delft

TU Delft en de provincie Zuid-Holland verstevigen hun samenwerking. Experimentele technologieën brengen onzekerheden, botsende waarden en mogelijk onverwachte gevolgen met zich mee. Overheden krijgen te maken met verschillende uitdagingen: aan de ene kant kunnen innovatieve technologieën de bedrijfsvoering en dienstverlening beter en efficiënter maken, terwijl ze aan de andere kant een mogelijk probleem kunnen zijn voor onze publieke en democratische waarden. Kortom, in de fase tussen het ontwerp en de doorvoering komt men vele uitdagingen tegen op het gebied van ethiek.

Promovendus Joost Mollen van de TU Delft gaat de komende jaren bij de provincie onderzoek doen naar de raakvlakken tussen ethiek, beleid, innovatie en technologie. Deze samenwerking tussen de provincie en TU Delft is erop gericht fundamentele waarden zoals democratie, vrijheid en gelijkwaardigheid door te voeren in innovatieve technische toepassingen van beleid. Het onderzoek duurt 4 jaar. In de samenwerking zal Joost zoveel mogelijk gebruik maken van actuele provinciale vraagstukken en projecten.

PAL onderzoek ethiek

De Provinciale Adviescommissie Leefomgevingskwaliteit (PAL) is een onafhankelijke commissie van externe deskundigen die Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten gevraagd en ongevraagd adviseert over onderwerpen die van invloed zijn op de kwaliteit van de leefomgeving (milieu, groen, water, ruimte, mobiliteit en economie).

De fysieke leefomgeving digitaliseert waardoor er geen sprake meer is van een duidelijke scheiding tussen de fysieke leefomgeving en de digitale leefomgeving. De inzet van slimme algoritmen en nieuwe technologieën helpen bijvoorbeeld bij het monitoren van biodiversiteit of luchtkwaliteit. En data en modellen vormen steeds meer de basis voor ons beleid. Met deze ontwikkelingen is het des te belangrijker om ethiek vroegtijdig een plek te geven in dit proces.

Op dit moment is de PAL op verzoek van Gedeputeerde Staten bezig met een onderzoek naar de rol van de PAL ten aanzien van de digitale leefomgevingskwaliteit. Dit onderzoek levert vervolgens een advies op hoe dit het beste ingericht kan worden.