Detailhandel

Op deze pagina lees je meer over het belang van de detailhandel, het ruimtelijk detailhandelsbeleid, de Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland en de subsidieregeling Detailhandel Zuid-Holland. Ook vind je informatie over regionale afstemming, de Aanpak Winkelgebieden en koopstromenonderzoek.

Detailhandel is belangrijk voor stads- en dorpscentra en voor werkgelegenheid

De provincie hecht veel waarde aan aantrekkelijke centra in steden en dorpen. Detailhandel in centra blijft nog steeds een belangrijke reden voor een bezoek aan een stad of dorp. Ondanks verschillende ontwikkelingen zoals het te veel aan winkels en de daarmee samenhangende hoge winkelleegstand, het (koop)gedrag van consumenten dat verandert (steeds meer via internet), de nasleep van de coronacrisis en demografische ontwikkelingen. De aanwezigheid van diverse soorten winkels en de interactie met andere (maatschappelijke) voorzieningen bij elkaar zorgt ervoor dat mensen het centrum van een stad of dorp bezoeken. Hierdoor functioneren de winkels en de voorzieningen samen beter dan apart van elkaar. De kracht van winkels voor vitale, sterke en aantrekkelijke centra wordt optimaal benut. De detailhandel is ook belangrijk omdat 1 op de 8 Zuid-Hollanders zijn of haar brood in de detailhandel verdient. Als provincie vinden we het daarom van groot belang dat de detailhandel goed en voor de langere termijn duurzaam functioneert.

Ruimte voor uitbreiding van winkelgebieden is beperkt

Veel winkelgebieden en centra in onze provincie hebben de afgelopen jaren aan positie verloren. Het aantal inwoners is in Zuid-Holland de afgelopen 3 jaar met 1,2% gegroeid, terwijl het winkelvloeroppervlakte met 0,8% en het aantal winkels zelfs met 5,6% is gedaald. In diezelfde periode steeg het aandeel bestedingen via internet in de dagelijkse sector (boodschappen) van 3,2% naar 6% en in de niet dagelijkse sector van 25,9% naar 31,6%. Deze internetbestedingen zijn een belangrijke reden voor de afname van het winkelaanbod. Een ontwikkeling die naar verwachting de komende jaren doorzet. De toekomstige vraag is dan ook steeds minder vaak hoe uitbreidingen met detailhandel in centra zich tot elkaar verhouden. De transformatievraag wordt veel belangrijker. Centra veranderen steeds meer van ‘places to buy’ naar ‘places to be’. Winkelen wordt minder belangrijk. Andere maatschappelijke en economische functies maar ook wonen worden steeds meer toegevoegd waardoor centra levendig en attractief blijven om te bezoeken. Toevoeging van winkelaanbodaanbod is eigenlijk alleen verdedigbaar wanneer er in een gebied daadwerkelijk veel nieuwe inwoners bijkomen.

Daarom stelt de provincie strenge eisen aan nieuwe detailhandelsplannen. Zit Zuid-Holland daarmee op slot voor nieuwe ontwikkelingen? Nee, zo erg is het niet. Alleen willen we het ‘bouwen voor leegstand’ tegengaan.

De provincie heeft een ruimtelijk detailhandelsbeleid opgesteld

In ons ruimtelijk detailhandelsbeleid richten we ons op het bundelen van winkels en voorzieningen in de centra. Buiten de centra geven we alleen specifieke branches van de detailhandel de ruimte om zich te vestigen. Het gaat dan vooral om detailhandel die door de aard en omvang van de te verkopen goederen in ruimtelijke zin niet goed past in de centra, zoals bouwmarkten, tuincentra en woonwinkels. Nieuwe ontwikkelingen in de detailhandel gaan over gemeentegrenzen heen. Ze hebben al snel een regionaal effect. De keuze van de ene gemeente heeft gevolgen voor een andere gemeente en vraagt om (regionale) afstemming. Dit geldt ook voor het tegengaan van te veel aan detailhandel en het slim omgaan met de schaarse ruimte. Het ruimtelijke detailhandelsbeleid van de provincie overstijgt de lokale belangen. Ook kan de provincie de effecten van nieuwe, al dan niet (zeer) nabije ontwikkelingen in de detailhandel op elkaar afstemmen en waar nodig tegen elkaar afwegen. Het provinciale (ruimtelijke) detailhandelsbeleid is opgenomen in het Omgevingsbeleid.

De provincie beoordeelt bestemmingsplannen

De provincie beoordeelt bestemmingsplannen voor nieuwe detailhandel aan de hand van haar detailhandelsbeleid. Als een gemeente een bestemmingsplan in procedure brengt, moet de gemeente het advies van de Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland bijvoegen. Mocht een gemeentelijk plan het provinciaal belang van attractieve en levendige centra schaden, dan reageert de provincie in een vooroverlegreactie. Ook kan de provincie een zienswijze indienen bij de gemeente. Hierna kan een reactieve aanwijzing volgen.

De Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland toetst nieuwe plannen

Als een gemeente een nieuwe detailhandelsontwikkeling wil vastleggen in een bestemmingsplan, dan is een goede motivering en onderbouwing nodig. De gemeente moet de actuele regionale behoefte aan de nieuwe detailhandel aantonen en de (regionale) ruimtelijke effecten van uitbreidingsplannen op andere winkelgebieden in kaart brengen. Ook moet de gemeente met buurgemeenten afstemmen over de ontwikkeling van detailhandel. In 2015 is een onafhankelijke Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland ingesteld. Deze commissie toetst of de gemeente haar plannen voor nieuwbouw op een juiste manier heeft gemotiveerd en of de regionale vraag goed is onderbouwd. Daarnaast beoordeelt de Adviescommissie de ruimtelijke effectanalyse. Het advies van de commissie is bedoeld voor de gemeente die de nieuwe detailhandelsontwikkeling wil vastleggen. Het is ook mogelijk om voorafgaand aan een formeel advies een eerste reactie te ontvangen, die de denkrichting kan bepalen. Deze eerste reactie kan schriftelijk aangevraagd worden, maar ook door een overleg in te plannen met de adviescommissie. Wil je contact met de adviescommissie? Stuur dan een e-mail naar secretariaat@adviescommissiedetailhandel.nl.

Gebruik de subsidieregeling Detailhandel Zuid-Holland voor het verbeteren van winkelgebieden

Gemeenten, winkeliers- en ondernemersverenigingen en stichtingen kunnen subsidie aanvragen voor activiteiten die zijn gericht op het verbeteren van de onderlinge samenwerking tussen partijen binnen winkel- en centrumgebieden. Daarnaast kun je subsidie aanvragen voor een planvormingsproject. Dit zijn (onderzoeks)projecten die leiden tot een businesscase, quickscan, haalbaarheidsonderzoek of centrumvisie gericht op bijvoorbeeld het compacter maken en/of transformeren van een winkelgebied. Een planvormingsproject kan zich ook richten op het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit en functioneren van winkel- en centrumgebieden. Zoals het optimaliseren van de winkel- en looprouting of het verbeteren van de bereikbaarheid en parkeren. Ten slotte kun je voor uitvoeringsprojecten ook subsidie aanvragen. Dit zijn projecten die leiden tot het uitvoeren van een businesscase, quickscan, haalbaarheidsonderzoek of centrumvisie. De subsidieregeling detailhandel Zuid-Holland stellen we meestal 1 keer per jaar open.

Regionale visies, afstemming en programmering dragen bij aan aantrekkelijke winkel- en centrumgebieden

Het is wenselijk om ontwikkelingen in de detailhandel in een breder regionaal kader te kunnen plaatsen. Samen afspraken maken en afstemmen over nieuwe ontwikkelingen maar ook bijvoorbeeld over het saneren van te veel aanbod draagt bij aan goed functionerende centra. Als provincie stimuleren we regionale samenwerking, afstemming en programmering voor de detailhandel. Dat doen we bijvoorbeeld door regionale afstemming te vragen bij concrete nieuwe winkelplannen. Ook leveren we een actieve bijdrage aan regio’s die actief zijn op het gebied van visievorming en programmering. Elementen die daar onderdeel van kunnen uitmaken, zijn het gebruik van actuele cijfers over aanbod en leegstand, regionale programmering, inventarisatie van kansrijke en kansarme centra, profielen per gemeente, nieuwe ontwikkelingen, schrappen (plan)aanbod en transformatie.

Geen stad of dorp is hetzelfde. Daarom hebben we een flexibele aanpak voor winkelgebieden en binnensteden

In de afgelopen jaren zijn al flink wat maatregelen, plannen en acties ondernomen in de verschillende winkelgebieden om te zorgen dat de gebieden aantrekkelijk en vitaal blijven. In de ene stad is al een sterk samenwerkingsverband opgezet en vindt er transformatie/herontwikkeling van winkelgebieden plaats. In de andere stad worden de eerste stappen gezet om leegstand aan te pakken. Elke stad en elk dorp is anders. Als provincie leveren we maatwerk en bieden we op verschillende manieren ondersteuning.

Aanpak winkelgebieden

De provincie Zuid-Holland ondersteunt bij het werken aan krachtige binnensteden en de aanpak van winkelleegstand en transformatie van winkelgebieden. Dit doen we door:

• Planvormingsprojecten te ondersteunen
• Te ondersteunen bij visieontwikkeling door inzet van vastgoedregisseurs en retail experts en mee te lezen bij het opstellen van centrum-of detailhandelsvisies
• Samenwerking te bevorderen door kennisdeling en professionalisering door de inzet van een platform voor centrummanagers en ambtenaren EZ
• Transformatie/herontwikkeling te stimuleren  door partijen te verbinden

Koopstromenonderzoek geeft inzicht in kooporiëntatie en koopgedrag

De provincie laat regelmatig, samen met de provincies Noord-Holland, Noord-Brabant en Utrecht, koopstromenonderzoek (KSO) uitvoeren. Inwoners uit de Randstad zijn voor het laatst in 2021 via koopstromenonderzoek bevraagd.

Door koopstromenonderzoek weten we wat de kooporiëntatie van de inwoners is. Daarmee weten we waar boodschappen worden gedaan en waar online en offline wordt gewinkeld. Ook laat KSO zien wat het koopgedrag van de ondervraagde inwoners is. Zo komt naar voren welk vervoermiddel wordt gebruikt, wat de koopfrequentie is, hoe winkelgebieden worden beoordeeld en geeft het inzicht in combinatiebezoeken. De provincie gebruikt de KSO-data voor de evaluatie, monitoring en aanpassing van het (ruimtelijk) detailhandelsbeleid. De verkregen KSO-data is openbaar. Gemeenten, regio’s en marktpartijen gebruiken de KSO-data voor bijvoorbeeld de onderbouwing van lokaal en regionaal detailhandelsbeleid of vestigingsplaatskeuzes. Meer informatie over het laatst uitgevoerde koopstromenonderzoek vind je op www.kso2021.nl.

Meer informatie vraag je op bij het team Werklocaties

Wil je meer weten over ons beleid voor de detailhandel in Zuid-Holland? Neem dan contact op met Floris Hendriksen of Tjeu Paffen van team Werklocaties. Je kunt met hen contact opnemen door een e-mail te sturen naar f.hendriksen@pzh.nl / mh.paffen@pzh.nl of te bellen naar 0611603352 (Floris) of 0643080741 (Tjeu).