Detailhandel

Op deze pagina lees je meer over het belang van de detailhandel, het ruimtelijk detailhandelsbeleid, de Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland en de subsidie Detailhandel Zuid-Holland. Ook vind je informatie over regionale visies en programmering, de flexibele aanpak voor winkelgebieden en centra, pilots voor het versterken van steden en dorpen en het koopstromenonderzoek 2021.

Detailhandel is belangrijk voor stads- en dorpscentra en voor werkgelegenheid

De provincie hecht veel waarde aan aantrekkelijke centra in steden en dorpen. Detailhandel in centra blijft nog steeds een belangrijke reden voor een bezoek aan een stad of dorp. Ondanks verschillende ontwikkelingen zoals het te veel aan winkels, het gedrag van consumenten dat verandert, de gevolgen van de coronacrisis en demografische ontwikkelingen. De aanwezigheid van diverse soorten winkels en andere (maatschappelijke) voorzieningen bij elkaar zorgt ervoor dat mensen een stad of dorp bezoeken. Hierdoor functioneren de winkels en de voorzieningen samen beter dan apart van elkaar. De kracht van winkels voor vitale, sterke en aantrekkelijke centra wordt optimaal benut. De detailhandel is ook belangrijk omdat 1 op de 10 Zuid-Hollanders zijn of haar brood in de detailhandel verdient. Als provincie vinden we het van groot belang dat de detailhandel goed en voor de langere termijn duurzaam functioneert.

Ruimte voor uitbreiding van winkelgebieden is beperkt

Nederland is een van de koplopers in Europa als het gaat om vierkante meters winkelvloer per inwoner. Van de ruim 30 miljoen beschikbare meters in ons land bevinden ongeveer 5,5 miljoen meters zich in Zuid-Holland. Ongeveer 500.000 m2 daarvan staat leeg. Deze verhouding komt overeen met het landelijke gemiddelde, maar het ligt ruim boven de frictieleegstand (ook wel tijdelijke leegstand). Als te veel winkels in een bestaand winkelgebied leeg staan, verliest dit gebied zijn aantrekkelijkheid. Leegstand en te veel aanbod hebben gevolgen voor de economische vitaliteit, aantrekkelijkheid en de leefbaarheid van een centrum. Lege winkels leiden tot achteruitgang van de kwaliteit van een gebied en tot sociale onveiligheid. Door te veel leegstand en te veel aanbod ontstaat er een maatschappelijk probleem.

De provincie gaat er vanuit dat de vraag naar fysieke winkelruimte de komende jaren verder afneemt. Daarom stelt de provincie strenge eisen aan nieuwe detailhandelsplannen. Zit Zuid-Holland daarmee op slot voor nieuwe ontwikkelingen? Nee, zo erg is het niet. Alleen willen we het ‘bouwen voor leegstand’ tegengaan.

De provincie heeft een ruimtelijk detailhandelsbeleid opgesteld

In ons ruimtelijk detailhandelsbeleid richten we ons op het bundelen van winkels en voorzieningen in de centra. Buiten de centra geven we alleen specifieke branches van de detailhandel de ruimte om zich te vestigen. Het gaat dan vooral om detailhandel die door de aard en omvang van de te verkopen goederen in ruimtelijke zin niet goed past in de centra. Zoals bouwmarkten, tuincentra en woonwinkels. Nieuwe ontwikkelingen in de detailhandel gaan over gemeentegrenzen heen. Ze hebben al snel een regionaal effect. De keuze van de ene gemeente heeft gevolgen voor een andere gemeente en vraagt om (regionale) afstemming. Dit geldt ook voor het tegengaan van te veel aan detailhandel en het slim omgaan met de schaarse ruimte. Het ruimtelijke detailhandelsbeleid van de provincie overstijgt de lokale belangen. Ook kan de provincie de effecten van nieuwe, al dan niet (zeer) nabije ontwikkelingen in de detailhandel op elkaar afstemmen en waar nodig tegen elkaar afwegen. Het provinciale (ruimtelijke) detailhandelsbeleid is opgenomen in het Omgevingsbeleid.

De provincie beoordeelt bestemmingsplannen

De provincie beoordeelt bestemmingsplannen voor nieuwe detailhandel aan de hand van haar detailhandelsbeleid. Als een gemeente een bestemmingsplan in procedure brengt, moet de gemeente het advies van de Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland bijvoegen. Het is ook mogelijk om naast een formeel advies een eerste reactie te ontvangen, die de denkrichting kan bepalen. Deze eerste reactie kan je schriftelijk vragen, maar je kunt ook een overleg inplannen met de adviescommissie. Mocht een gemeentelijk plan het provinciaal belang schaden, dan reageert de provincie in een vooroverlegreactie. Ook kan de provincie een zienswijze indienen bij de gemeente. Hierna kan een reactieve aanwijzing volgen.

De Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland toetst nieuwe plannen

Als een gemeente een nieuwe detailhandelsontwikkeling wil vastleggen in een bestemmingsplan, dan is een goede motivering en onderbouwing nodig. De gemeente moet de actuele regionale behoefte aan de nieuwe detailhandel aantonen en de (regionale) ruimtelijke effecten van uitbreidingsplannen op andere winkelgebieden in kaart brengen. Ook moet de gemeente met buurgemeenten afstemmen over de ontwikkeling van detailhandel. In 2015 is een onafhankelijke Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland ingesteld. Deze commissie toetst of de gemeente haar plannen voor nieuwbouw op een juiste manier heeft gemotiveerd en of de regionale vraag goed is onderbouwd. Daarnaast beoordeelt de Adviescommissie de ruimtelijke effectanalyse. Het advies van de commissie is bedoeld voor de gemeente die de nieuwe detailhandelsontwikkeling wil vastleggen. Wil je contact met de adviescommissie? Stuur dan een e-mail naar secretariaat@adviescommissiedetailhandel.nl.

Gebruik de subsidieregeling Detailhandel Zuid-Holland voor het verbeteren van winkelgebieden

Gemeenten, winkeliers- en ondernemersverenigingen en stichtingen kunnen subsidie aanvragen voor activiteiten die zijn gericht op het verbeteren van de onderlinge samenwerking tussen partijen binnen winkel- en centrumgebieden. Daarnaast kun je subsidie aanvragen voor een planvormingsproject. Dit zijn (onderzoeks)projecten die leiden tot een businesscase, quickscan, haalbaarheidsonderzoek of centrumvisie gericht op bijvoorbeeld het compacter maken van een winkelgebied. Een planvormingsproject kan zich ook richten op het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit en functioneren van winkel- en centrumgebieden. Zoals het optimaliseren van de winkel- en looprouting of het verbeteren van de bereikbaarheid en parkeren. Ten slotte kun je voor uitvoeringsprojecten ook subsidie aanvragen. Dit zijn projecten die leiden tot het uitvoeren van een businesscase, quickscan, haalbaarheidsonderzoek of centrumvisie. De subsidieregeling detailhandel Zuid-Holland stellen we meestal 1 keer per jaar open.

Regionale visies en programmering helpen om samen te werken aan aantrekkelijke winkel- en centrumgebieden

Het is wenselijk om ontwikkelingen in de detailhandel in een breder regionaal kader te kunnen plaatsen. Samen afspraken maken over nieuwe ontwikkelingen maar ook bijvoorbeeld over het saneren van te veel aanbod. Als provincie stimuleren we regionale samenwerking en programmering voor de detailhandel. Ook leveren we een actieve bijdrage aan regio’s die actief zijn op het gebied van visievorming en programmering. Elementen die daar onderdeel van kunnen uitmaken, zijn het gebruik van actuele cijfers over aanbod en leegstand, regionale programmering, inventarisatie van kansrijke en kansarme centra, profielen per gemeente, nieuwe ontwikkelingen, schrappen (plan)aanbod en transformatie.

Nadat de resultaten van het Koopstromenonderzoek 2021 bekend zijn, gaan wij met regio’s en gemeenten in gesprek. We gaan dan in op de wijze waarop regionale samenwerking en afstemming beter vormgegeven kan worden. Een voorbeeld hiervan zijn regionale visies.

Geen stad of dorp is hetzelfde. Daarom hebben we een flexibele aanpak voor winkelgebieden en binnensteden

In de afgelopen jaren zijn al flink wat maatregelen, plannen en acties ondernomen in de verschillende winkelgebieden om te zorgen dat de gebieden aantrekkelijk en vitaal blijven. In de ene stad is al een sterk samenwerkingsverband opgezet en vindt er transformatie/herontwikkeling van winkelgebieden plaats. In de andere stad worden de eerste stappen gezet om leegstand aan te pakken. Elke stad en elk dorp is anders. Als provincie leveren we maatwerk en bieden we op verschillende manieren ondersteuning. We hebben een aangepaste ‘aanpak winkelgebieden binnensteden’ hebben opgesteld. In het document Aanpak winkelgebieden binnensteden (pdf, 110 kB) zie je welke instrumenten/maatregelen passen bij de verschillende vraagstukken en opgaven.

Pilots voor het versterken centra van steden en dorpen

De provincie wil samen met betrokken partijen in (middelgrote) steden werken aan levendige, vitale en aantrekkelijke centrumgebieden. Voor elk type centrumgebied geldt dat het nodig kan zijn om in te grijpen om tot een toekomstbestendige structuur te komen. Om echt sterke steden en dorpen te krijgen, moet de centrumfunctie in balans zijn. Daarom ligt de focus op de volgende subthema’s:

• Het versterken van de toekomst van (middelgrote) centra door pilotprojecten en kennisdeling. Dat doen we onder andere door platforms centrummanagement en transformatie en hypelabs.
• Het stimuleren van transformatie/herontwikkeling door kennisdeling, procesbegeleiding en aanbieden van financiële arrangementen.
• Het stimuleren van het mkb. De provincie Zuid-Holland zet in op een toekomstbestendig midden- en kleinbedrijf (mkb) door met gemeenten en bedrijfsleven regionale MKB-Deals te sluiten en uit te voeren.

Koopstromenonderzoek 2021 geeft inzicht in kooporiëntatie en koopgedrag

De provincie heeft in 2021, samen met de provincies Noord-Holland, Noord-Brabant en Utrecht, een koopstromenonderzoek (KSO) uit laten voeren. Inwoners uit de Randstad zijn in dit koopstromenonderzoek bevraagd. Op dit moment worden de resultaten van de enquête uitgewerkt. In februari is het eindrapport klaar.

Door het onderzoek weten we wat de kooporiëntatie van de inwoners is. Daarmee weten we waar boodschappen worden gedaan en waar online en offline wordt gewinkeld. Ook laat het KSO zien wat het koopgedrag van de ondervraagde inwoners is. Zo komt naar voren welk vervoermiddel wordt gebruikt, wat de koopfrequentie is, hoe winkelgebieden worden beoordeeld en geeft het inzicht in combinatiebezoeken. De provincie gebruikt de KSO-data voor de evaluatie, monitoring en aanpassing van het (ruimtelijk) detailhandelsbeleid. Iedereen kan in februari de KSO-data bekijken. Gemeenten, regio’s en marktpartijen gebruiken de KSO-data voor bijvoorbeeld de onderbouwing van lokaal en regionaal detailhandelsbeleid of vestigingsplaatskeuzes. Meer informatie over het koopstromenonderzoek vind je op www.kso2021.nl.

Meer informatie vraag je op bij het team Werklocaties

Wil je meer weten over ons beleid voor de detailhandel in Zuid-Holland? Neem dan contact op met Floris Hendriksen of Tjeu Paffen van team Werklocaties. Je kunt met hen contact opnemen door een e-mail te sturen naar f.hendriksen@pzh.nl / mh.paffen@pzh.nl of te bellen naar 0611603352 (Floris) of 0643080741 (Tjeu).