Detailhandel

Het belang van detailhandel

Een vitale, diverse en evenwichtig opgebouwde detailhandelsstructuur is bepalend voor een goed woon- en leefklimaat van dorpen en steden. Ook de aantrekkelijkheid voor toeristen en expats wordt in hoge mate bepaald door de aanwezigheid van uitnodigende winkelconcentraties. Niet onbelangrijk is verder dat 1 op de 10 Zuid-Hollanders zijn brood in de detailhandel verdient. Om dit soort redenen is een goed en voor de langere termijn duurzaam functionerende detailhandel van groot belang.

Ruimte voor uitbreiding is beperkt

Nederland is een van de koplopers in Europa als het gaat om vierkante meters winkelvloer per inwoner. Van de ruim 30 miljoen beschikbare meters in ons land bevinden zich meer dan 5,5 miljoen in Zuid-Holland. Circa 600.000 m2 daarvan staat leeg. Deze verhouding komt overeen met het landelijke gemiddeld maar ligt ruim boven de frictieleegstand. Als te veel winkels in een bestaand winkelgebied leeg staan, verliest dit gebied zijn aantrekkelijkheid - en niet alleen voor het winkelend publiek. Leegstand en overaanbod heeft zijn weerslag op de economische vitaliteit, aantrekkelijkheid en de leefbaarheid van een centrumgebied. Lege winkels leiden tot aantasting van de ruimtelijke kwaliteit en tot sociale onveiligheid. Te veel leegstand en overaanbod leiden dus tot een maatschappelijk probleem.

De provincie gaat er vanuit dat de vraag naar fysieke winkelruimte de komende jaren verder afneemt, vanwege de opkomst van internetwinkelen, demografisch ontwikkelingen en veranderende consumentenbehoeften. Daarom stelt de provincie strikte eisen aan uitbreidingsplannen en wordt detailhandel zoveel als mogelijk gebundeld en geconcentreerd in centrumgebieden en bestaande winkelcentra om deze aantrekkelijk en leefbaar te houden. Zit de provincie daarmee op slot voor nieuwe ontwikkelingen? Nee, zo erg is het niet. Alleen is het ‘bouwen voor leegstand’ drastisch aan banden gelegd.

Uit het coalitieakkoord 2019-2023

De onderstaande tekst over detailhandel is afkomstig uit het coalitieakkoord:

• “We blijven ons richten op het transformeren van leegstaande kantoren en winkelpanden of slecht functionerende bedrijventerreinen ten behoeve van woningen of bedrijvigheid.”
• “We gaan proactiever sturen met ons ruimtelijk instrumentarium en financiële arrangementen om de juiste economische functie op de juiste plek te krijgen.”
• “We handhaven het bestaande ruimtelijk beleid voor alle werklocaties. We zetten ons ruimtelijk instrumentarium in om voldoende ruimte voor bedrijvigheid en werken mogelijk te maken. We stemmen de opgaves voor wonen en werken goed op elkaar af.”
• “We hebben oog voor de vitaliteit van binnensteden, die verandert doordat er meer via internet wordt gekocht en consumenten meer een beleving willen ervaren. We handhaven het beleid rondom perifere detailhandelsvestiging.”

Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland

Als een gemeente nieuwe detailhandelsontwikkelingen wil vastleggen in een bestemmingsplan, is daarvoor een goede motivering en onderbouwing nodig. De gemeente heeft de plicht om de actuele regionale behoefte aan de nieuwe detailhandel aan te tonen en de (regionale) ruimtelijke effecten van uitbreidingsplannen op andere winkelgebieden in kaart te brengen. Ook moet de gemeente met buurgemeenten afstemming realiseren. De in 2015 ingestelde onafhankelijke Adviescommissie Detailhandel toetst of de gemeentelijke plannen voor nieuwbouw op een juiste manier zijn gemotiveerd en of de eventuele regionale vraag deugdelijk is onderbouwd. Daarnaast velt de Adviescommissie een oordeel over de ruimtelijke effectanalyse. Het advies van de commissie is bedoeld voor de betreffende gemeente. Wanneer een gemeente een bestemmingsplan in procedure brengt, moet het advies van de Adviescommissie Detailhandel worden bijgevoegd. De provincie betrekt dit advies bij de beoordeling van het bestemmingsplan.

In juli 2019 is de tweede termijn van de Adviescommissie Detailhandel ingegaan. Het is nu ook mogelijk om naast een formeel advies een eerste reactie te ontvangen, die de denkrichting kan bepalen. Deze eerste reactie kan schriftelijk gevraagd worden, maar ook via een overleg met de adviescommissie.

Beoordeling van bestemmingsplannen

De provincie beoordeelt bestemmingsplannen die voorzien in extra detailhandel aan de hand van haar detailhandelsbeleid. Het advies van de Adviescommissie Detailhandel Zuid-Holland wordt daarbij betrokken.

Het provinciale detailhandelsbeleid is er op gericht om detailhandelsvoorzieningen zoveel als mogelijk te bundelen en te concentreren in de centra van steden, dorpen en wijken. Dit om synergie met andere voorzieningen die op publiek gericht zijn te stimuleren. De provincie gaat uit van beperkte uitbreidingsmogelijkheden en verkiest kwalitatieve versterking van winkelcentra boven kwantitatieve versterking. Zuid-Holland staat kritisch tegenover nieuwe detailhandel in de periferie omdat die veelal ten koste gaat van de bestaande winkelgebieden in de centra.

Mocht een gemeentelijk plan het provinciaal belang schaden, dan reageert de provincie in een vooroverlegreactie en kan de provincie een zienswijze indienen bij de betreffende gemeente. Hierna kan een reactieve aanwijzing volgen. Het provinciale detailhandelsbeleid is opgenomen in de Omgevingsvisie Zuid-Holland en de Omgevingsverordening Zuid-Holland.

Groot onderzoek naar koopgedrag in de Randstad: Randstad Koopstromenonderzoek 2018

De detailhandel is de afgelopen jaren veranderd. Waar het online winkelen een sterke groei heeft doorgemaakt, is op straat vaker leegstand zichtbaar en veranderen winkels in bijvoorbeeld horeca of woningen. Gemeenten en provincies zetten zich samen met winkeliers in voor aantrekkelijke binnensteden, dorpscentra en een compleet winkelaanbod. Om dit zo goed mogelijk te doen, is periodiek onderzoek naar koopgedrag van groot belang.

Eind 2018 heeft het laatste Koopstromenonderzoek Randstad plaatsgevonden. Dat onderzoek brengt, net als in 2016, in beeld waar inwoners boodschappen doen, winkelen en doelgerichte aankopen doen en hoe tevreden ze zijn over de verschillende aankooplocaties. Deze informatie brengt het functioneren en de aantrekkelijkheid van winkelgebieden in beeld en helpt daarmee gemeenten en provincies bij het versterken en verbeteren van winkelvoorzieningen.

Het onderzoek is een initiatief van de 3 provincies Noord-Holland, Zuid-Holland en Utrecht en omvat de afname van zo’n 55.000 enquêtes (online en telefonisch) bij inwoners van de 134 Randstad-gemeenten.

Meer informatie

Voor meer informatie over het onderzoek is er de website www.kso2018.nl.