Netcongestie

Achtergrond

De warmtetransitie en energiebesparing vormen een cruciale schakel in de nationale energietransitie. Zuid-Holland kan met collectieve warmtesystemen circa 50% van de landelijke opgave invullen. Het betreft met name benutting van geothermie en restwarmte. De provincie heeft een faciliterende rol in de ontwikkeling van bovenlokale systemen en ondersteunt gemeenten, maatschappelijke organisaties en bewoners bij energiebesparing.

De uitdaging is groot: wet- en regelgeving is nog niet volledig uitgewerkt, investeringszekerheid ontbreekt, en er is onvoldoende bestuurlijke en technische capaciteit. Zonder sterke voortgang dreigen energiearmoede bij kwetsbare groepen en knelpunten in de glastuinbouw. De koppeling tussen warmtenetten en elektriciteitsnetten is essentieel om netcongestie te voorkomen.

Het nationale MIEK-programma is in uitvoering, met Zuid-Holland als voortrekker. Succesvolle realisatie levert kennis en schaalvoordelen op voor de rest van Nederland.

Wat vragen wij van een nieuw kabinet?

1. Creëer een gelijk speelveld voor warmte in de energiemix; erken warmtenetten als volwaardig alternatief naast gas en elektriciteit.
2. Zorg voor consistent beleid en stabiele regelgeving om investeringszekerheid te vergroten.
3. Verlaag drempels via fiscale voordelen voor duurzame investeringen en hogere lasten op fossiele alternatieven.
4. Waarborg betaalbaarheid van warmtenetten voor bewoners.
5. Versnel regelgeving (een snelle uitwerking van de Wet collectieve warmte wanneer deze is aangenomen in de Eerste Kamer, EPBD-IV) en bied voldoende capaciteit en middelen voor gemeenten.
6. Neem dwingende richtlijnen op voor woningaanpassing en voorkom concurrerende subsidies (zoals voor warmtepompen in warmtenetwijken).
7. Faciliteer koppeling tussen warmtetransitie in glastuinbouw en gebouwde omgeving.
8. Borg ecologische kennis en regelgeving bij isolatie-opgaven (m.n. vleermuizen en vogels).

Achtergrond

De provincie Zuid-Holland versnelt de transitie naar duurzame energiedragers in mobiliteit via de Regionale Aanpak Laadinfrastructuur (RAL) als onderdeel van de Nationale Agenda Laadinfrastructuur (NAL). Samen met overheden, marktpartijen en netbeheerders wordt gewerkt aan een dekkend netwerk van laad- en tankvoorzieningen.

Belang

De energietransitie in mobiliteit is nationaal, maar de uitvoering vindt regionaal plaats. Als dichtbevolkte en logistiek intensieve provincie speelt Zuid-Holland hierin een sleutelrol. Zonder voldoende infrastructuur en prikkels stokt de overstap naar emissievrije voertuigen.

Wat vragen wij van een nieuw kabinet?

1. Herbevestigen en uitvoeren van toezeggingen uit Kamerbrief 26 augustus 2025 over de RAL/NAL.
2. Helder nationaal perspectief voor duurzame energiedragers (elektriciteit, waterstof), inclusief beschikbaarheid, netcapaciteit en rolverdeling overheid/markt.
3. Structurele financiële inzet voor uitvoering NAL.
4. Versnelde realisatie verzorgingsplaatsen langs Rijkswegen.
5. Ondersteuning bij knelpunten zoals netcongestie en locaties voor laadinfrastructuur.
6. Voortzetting fiscaal beleid (vrachtwagenheffing, SPRILA) en duidelijke prikkels.
7. Rijksbrede communicatie en voorbeeldrol in eigen beleid en aanbestedingen.

Achtergrond

De provincie Zuid-Holland speelt een kaderstellende, faciliterende en verbindende rol in de energietransitie, met beperkte maar cruciale wettelijke taken, zoals bevoegd gezag voor middelgrote wind- en zonneparken. De uitdaging ligt in het vertalen van nationale klimaatdoelen naar regionale keuzes binnen de RES, waarbij belangen van overheden, netbeheerders, bedrijven en inwoners botsen.

Belangrijk zijn de balans tussen klimaatdoelen, ruimtelijke inpassing, natuur en draagvlak bij windenergie; het opschalen van zon op dak ondanks financiële en organisatorische drempels; en het zorgvuldig afwegen van zon op veld tegen landbouw en landschap. Daarnaast moet kernenergie als stabiele CO₂-vrije bron aanvullend op zon en wind worden ontwikkeld, met benutting van restwarmte.

Wat vragen wij van een nieuw kabinet?

1. RES: duidelijke governance en spelregels voor samenwerking, structurele financiering van capaciteit, stabiel nationaal kader voor wind/zon, en consistente koppeling met andere dossiers (natuur, landbouw, woningbouw).
2. Wind: heldere normen voor afstand, geluid, slagschaduw en veiligheid om procedures voorspelbaar en eerlijk te maken.
3. Zon: structurele prikkels voor benutting van daken.
4. Kernenergie: rolverdeling overheden, ruimtelijke kaders voor kleine centrales, financieringsmogelijkheden en netaanpassingen.

Achtergrond

Innovaties zijn cruciaal om de energietransitie te versnellen en de klimaatdoelstellingen te halen. Bedrijven en kennisinstellingen hebben daarvoor goede randvoorwaarden nodig: mogelijkheden voor testen en financiering, passende regelgeving en sterke netwerken. De provincie Zuid-Holland faciliteert deze randvoorwaarden, financiert innovaties via fondsen en fieldlabs, en versterkt ecosystemen door samenwerking en kennisdeling.

Belang

De energietransitie is een landelijke opgave met sterke regionale impact. Zuid-Holland is sterk geïndustrialiseerd en kent een groot glastuinbouwcluster. Dit maakt verduurzaming urgent, maar biedt ook kansen voor nieuwe economische pijlers zoals schone energie. Innovaties in geothermie, waterstof, elektrificatie en koolstofreductie zijn noodzakelijk om industrie en glastuinbouw te verduurzamen én om nieuwe bedrijvigheid aan te trekken.

Wat vragen wij van een nieuw kabinet?

1. Financiering valorisatie: nationale impuls van €50 mln. per jaar voor valorisatie, om het aantal start-ups te verdubbelen en scale-ups te verviervoudigen.
2. Steun voor permanente instituties: structurele financiering voor innovatie-ecosystemen en fieldlabs (o.a. The Green Village, FLIE, RCSG, Campus@Sea). Vermijd versnippering in tijdelijke consortia.
3. Erkenning innovatie en onderwijs als investering: expliciet erkennen in beleid en CPB-modellen als fundamentele investeringen in toekomstig verdienvermogen.
4. Systematische dataverzameling: nationaal model met actuele data over innovatie en onderwijs, als basis voor beleid.
5. Steun voor innovatieve verduurzaming in industrie en glastuinbouw: maatwerkafspraken, subsidies (geothermie, waterstof) en normering.
6. Ruimte voor ontwikkeling op zee: aanpassing wet- en regelgeving en subsidies (zoals SDE++) voor innovaties in zon-op-zee, golfenergie en pumped storage.
7. Koolstofreductie en -verwijdering: steun voor projecten als Portos, Aramis en fieldlabs voor Direct Air Capture (DAC) en Direct Ocean Capture (DOC).

Achtergrond

Het energiegebruik neemt toe en daarmee ook de druk op onze energie-infrastructuur. Nieuwe woningen, de uitbreiding van bedrijven, en de toename van elektrische laden en warmtepompen zorgen er tegelijkertijd voor dat de vraag naar elektriciteit meer tijdgebonden pieken kent. Deze pieken leiden ertoe dat het elektriciteitsnet op bepaalde momenten van de dag tegen zijn maximale capaciteit aanloopt. Dit noemen we netcongestie.

Belang

Door netcongestie kunnen nieuwe ontwikkelingen, zoals woningbouw of uitbreiding van bedrijven, niet altijd doorgaan. Meer dan 14.000 verzoeken staan landelijk op de wachtlijst voor afname. Partijen die op de wachtlijst staan kunnen hierdoor niet verhuizen naar andere locaties, soms zelfs niet naar een locatie 50 meter verderop. Gebiedsontwikkelingen kunnen niet uitgevoerd worden, waardoor ook woningbouw vastloopt.

De provincie Zuid-Holland werkt samen met netbeheerders en andere belanghebbenden om te bepalen waar het net als eerste moet worden versterkt. Ook investeert de provincie in slimme oplossingen, zoals energiehubs en opslag van elektriciteit. Dit alles met het oog op een slim, efficiënt en betaalbaar energiesysteem van de toekomst.

Wat vragen wij van een nieuw kabinet?

1. Organiseer vanuit het Rijk een overkoepelende aanpak netcongestie, die in zijn totaliteit binnen alle decentrale overheden landt, rekening houdend met de verschillen tussen provincies.  
   • Organiseer beleid dat de afweging tussen beter benutten en verzwaren stimuleert;
   • Verbreed het huidige Stimuleringsprogramma Energiehubs naar een landelijk programma Beter Benutten, waarvan het stimuleren van energiehubs één onderdeel is.
   • Geef ruimte aan initiatieven/projecten die een aansluiting met netverzachtende oplossing bieden.
   • Maak het mogelijk dat (decentrale) overheden kunnen meedenken over de prioritering van de ontwikkeling van (innovatieve) netbeheerdersproducten en contractvormen die netcongestie tegengaan.
2. Neem deze aandachtspunten mee bij het prioriteringsvraagstuk voor netcapaciteit: 
   • Geef voorrang aan netbewuste ontwikkelingen: zorg ervoor dat er in het prioriteringskader eisen worden gesteld die netbewust handelen en/of bouwen stimuleren. Hierdoor zouden meer partijen kunnen worden aangesloten binnen de zeer beperkt beschikbare netcapaciteit.
   • Aandacht voor de essentiële rol van warmtenetten: inzet op warmteoplossingen is een belangrijke maatregel om verdere elektrificatie van de warmtevraag - en meer netcongestie - te voorkomen. Warmtenetten zijn wat ons betreft een systemische netcongestieverzachter, en moeten in die hoedanigheid geprioriteerd worden.
   • Zorg ervoor dat er ruimte kan worden gereserveerd voor kleingebruikers, zoals woningbouw. Wij maken ons zorgen dat gebiedsontwikkelingen anders jarenlange vertraging oplopen.