Faunabeheer

De Aziatische hoornaar is een invasieve exoot, die sinds 2017 via Frankrijk en België ons land heeft bereikt en ondanks de ingezette bestrijding, komt deze wespensoort veel voor in de zuidelijke provincies.

De Aziatische hoornaar, die kleiner is dan de Europese hoornaar, is actief van april tot november, met een piek in augustus en oktober. De zomernesten van Aziatische hoornaars hangen meestal hoog in de boom, buiten bereik van menselijke activiteiten.

Jagen op insecten

De Aziatische hoornaar is een roofinsect. Hij jaagt vooral op andere insecten, zoals vliegen en honingbijen Hoeveel andere insecten het slachtoffer worden van de Aziatische hoornaar hangt af van het aantal hoornaars in een gebied. In Nederland valt het aantal Aziatische hoornaars per gebied nog mee. Dat betekent dat de invloed die de Aziatische hoornaar heeft op andere insecten niet groter of meer is dan bij de Europese hoornaar en de bijenwolf. Dat zijn insecten die ook op honingbijen en andere vliegende insecten jagen.

Gevolgen

Bijen en hommels zijn belangrijk voor de bestuiving van bloemen en planten. Als er minder bijen overblijven dan kan dit gevolgen hebben voor de natuur en voor landbouwgewassen. Bijen en andere bestuivers hebben het al moeilijk in Nederland. Dat komt door een te kleine leefomgeving, waardoor er te weinig voedsel is, door chemische bestrijdingsmiddelen voor gewassen, de neerslag van stikstof en de slechte waterkwaliteit. Ook hebben met name honingbijen last van de varroamijt. De invloed van de Aziatische hoornaar is dan ook klein in vergelijking met de problemen waar deze insecten mee te maken hebben. Het aantal insecten dat ten prooi valt aan de Aziatische hoornaar is vergelijkbaar met die van de (inheemse) Europese hoornaar en de bijenwolf.

Imkers

We zien wel dat de imkerij het moeilijk heeft doordat honingbijen te weinig voedsel kunnen vinden, te maken hebben met vervuiling en ziekten. In basis heeft de provincie als doel om de biodiversiteit van de soorten die hier thuishoren te beschermen door exoten te bestrijden. Uit het rapport van EIS Kenniscentrum blijkt dat de Aziatische hoornaar veel insecten vangt, maar geen bedreiging vormt voor de biodiversiteit. Dit betekent dat de provincie vanuit haar rol geen bestrijding uitvoert vanuit economische belangen.

Opmars vertragen

Doel van de provincie is om de opmars van de Aziatische hoornaar richting het noorden te vertragen. Daarom grijpen we in zodra er een melding komt uit het gebied boven de A12. Wij ondernemen dan actie om nesten te verwijderen. Het is voor de provincie niet haalbaar om alle nesten te bestrijden. Zelfs niet met alle vernieuwende technieken. Hier zijn ook hoge kosten aan verbonden. Op het moment dat een nest een gevaar voor mensen kan vormen, kan een gemeente besluiten om in het kader van de openbare veiligheid het nest te laten verwijderen.

Melding maken

Wij vragen inwoners om een melding op waarneming.nl te maken als ze (nest) Aziatische hoornaars signaleren. Wij zijn blij met de inzet van vrijwilligers die hun steentje bijdragen om in kaart te brengen waar de nesten van Aziatische hoornaars zitten.

Meer informatie

Wil je meer weten over de Aziatische hoornaar en de bestrijding ervan in Nederland, lees dan het rapport Hoe verder met de Aziatische hoornaar? van EIS Kenniscentrum Insecten.

Verspreiding in Zuid-Holland

Damherten komen in Zuid-Holland voornamelijk voor in en rond het duingebied tussen Den Haag en Noordwijk waar ze zich in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw hebben gevestigd door uitzetting en ontsnapping. In de Hoeksche Waard en bij Nieuwkoop komen verwilderde damherten voor. Hier gaat het om gehouden dieren die zijn ontsnapt.

Beheer van damherten

Het damhert heeft een breed voedselspectrum; naast knoppen van houtige gewassen en kruiden kan het damhert goed overleven op grassen. Door de sterke populatietoename is schade ontstaan aan de natuur (zoals in de Amsterdamse Waterleiding Duinen) en overlast voor verkeersveiligheid, schade aan landbouwgewassen en schade aan de natuur. De provincie neemt diverse maatregelen om schade en ongelukken te voorkomen. Denk aan rasters en wildspiegels om te voorkomen dat de dieren een weg oversteken of door de snelheid te verlagen. Als dat echt niet anders kan wordt beheer uitgevoerd. Jagers en beheerders van natuurterreinen voeren het beheer uit op basis van een ontheffing.

Hoeksche Waard

In de omgeving van Numansdorp en Strijen loopt een groep verwilderde damherten rond. Deze zijn ontsnapt en horen van nature niet in het gebied thuis. De groep groeit en de verwachting is dat de herten zich steeds meer buiten het gebied gaan verspreiden en daarbij wegen oversteken. Daarmee neemt de kans op verkeersonveilige situaties toe. Daarnaast veroorzaken damherten ook schade aan landbouw- en andere gewassen. De provincie heeft daarom besloten de populatie tot nul terug te brengen. Langer wachten leidt in de toekomst tot grootschaliger ingrijpen.

Nieuwkoop

In polder Westveen bij de Nieuwkoopse Plassen zijn in 2008 zo’n 8 damherten ontsnapt van een particulier. Inmiddels is de groep toegenomen tot zo’n 25 dieren die verwilderd zijn. Zij horen niet in het gebied thuis en eten het zeldzame blauwgrasland op, een plantensoort die we hier juist graag verder willen ontwikkelen. Ook wordt de groep zo groot dat de verwachting is dat ze zich buiten het gebied gaan begeven, daarbij wegen oversteken en zo voor verkeersonveiligheid zorgen. De provincie en Natuurmonumenten willen de populatie daarom tot nul terug te brengen. Dat voorkomt in de toekomst meer dierenleed.

Beheerseizoen

Tussen 1 september en 31 maart. Daarbuiten is afschot mogelijk ter voorkoming van schade en risico’s en ter voorkoming van onnodig lijden.

Veelgestelde vragen over damherten

Bekijk de veelgestelde vragen over damherten.

Als je kijkt naar Europa zijn er veel ganzen in Nederland. De inrichting van ons landschap maakt onze provincie aantrekkelijk voor ganzen. Er zijn verschillende soorten ganzen, die in ons land verblijven. Er zijn ganzen, die hier het hele jaar door verblijven (standganzen) en ganzen die hier overwinteren (trekganzen). De meest voorkomende ganzen zijn: grauwe gans, brandgans, kolgans, Canadese gans en nijlgans. Doordat de afgelopen tien jaar het aantal standganzen enorm is toegenomen. Het gaat om ruim 160.000 ganzen (juli-telling 2024).  Voor een beter natuurlijk evenwicht zou het aantal standganzen fors omlaag moeten. Ook omdat de vele ganzen voor miljoenen euro's aan schade veroorzaken aan met name landbouwgewassen.

Beschermde trekganzen

De trekganzen zijn de grauwe gans, brandgans en kolgans. Deze soorten zijn in Nederland beschermd. De Canadese gans en Nijlgans zijn nakomelingen van ontsnapte en verwilderde ganzen. De Nijlgans wordt vanuit Europa ook gezien als een invasieve Exoot. Over de trekganzen zijn in Europees verband afspraken gemaakt.

Rust- en foerageergebieden

De provincie is verantwoordelijk voor het in stand houden en de bescherming van deze ganzensoorten. Daarvoor zijn binnen de provincie een aantal Natura 2000-gebieden als rust- en foerageergebied aangewezen. Ook zijn er speciale ganzenrustgebieden waar de ganzen in de winter met rustgelaten worden.  Op plekken waar schade wordt veroorzaakt mogen wel maatregelen worden getroffen om ze van die plekken te verjagen om de schade te beperken.

Natuurlijk evenwicht

Met de alle ganzensoorten gaat het goed. De afgelopen tien jaar zijn de populaties (zeer) fors gegroeid. Vooral de ganzen, die hier het hele jaar door verblijven zijn in aantal enorm toegenomen. In Zuid-Holland leven momenteel ruim 161.714 (telling 2024) standganzen. Het gaat vooral om de grauwe gans, brandgans, nijlgans en Canadese gans. Voor een beter natuurlijk evenwicht zou het aantal standganzen fors omlaag moeten.

Keerzijde

De groei van de verschillende ganzensoorten heeft ook een keerzijde. De vele ganzen veroorzaken forse schade aan de landbouwgewassen, zoals grasland, maïs, aardappelen, tarwe en gerst.  Ook in natuurgebieden, waaronder Natura-2000 gebieden eten zij de boel kaal. Daardoor verdwijnt bijvoorbeeld het riet, waardoor zeldzame broedvogels, die in het riet leven verdwijnen. Ook vormen de vele ganzen een steeds groter risico voor het (vlieg)verkeer en de (zwem)waterkwaliteit.

Miljoenen schade

De vele ganzen veroorzaken zoveel schade aan met name landbouwgewassen, dat de vergoedingen in de miljoenen lopen. Alleen al de schade veroorzaakt door de grauwe gans in Zuid-Holland is vertienvoudigd. De uitgekeerde schade aan agrariërs € 400.000 en is nu opgelopen naar € 4,5 miljoen per jaar.

Beheersmaatregelen

De provincie is op zoek naar beheersmaatregelen, die een gezonde balans tussen de populaties ganzensoorten en de schade en risico’s, die door ganzen wordt veroorzaakt. Dit is nodig om ook de kosten en achteruitgang van de natuur niet nog verder uit de hand te laten lopen.

Terugdringen aantal ganzen

Op basis van het  Faunabeheerplan Ganzen Zuid-Holland 2022-2027 zijn ontheffingen verleend, om het aantal ganzen terug te dringen. Die ontheffingen zijn door de rechter op 6 augustus 2024 vernietigd. Daardoor kunnen bijvoorbeeld grauwe standganzen in de winterperiode niet beheerd worden. De provinciale vrijstelling voor ganzenbeheer, die is opgenomen in de Omgevingsverordening is niet buiten werking gesteld door de rechter. Daardoor is er nog wel beheer van de ganzenpopulaties buiten de winterperiode mogelijk.

Maatregelen

Helaas zijn er zoveel standganzen dat we alles op alles moeten zetten om de schade aan de landbouw en de natuur schade zoveel mogelijk te beperken. Daarom is onder andere het afschieten van standganzen in het broedseizoen ook toegestaan. Natuurlijk zetten we eerst in op minder ingrijpende maatregelen zoals het verjagen van ganzen en het doorprikken van eieren, dat gebeurt ook volop. Maar dat is helaas niet genoeg. Er wordt gewerkt aan een oplossing zodat deze ganzen ook in het vroege voorjaar van januari tot maart vóór het broedseizoen kunnen worden afgeschoten op het moment dat er koppels worden gevormd. Dit om te voorkomen dat standganzen tot broeden overgaan.

Samenwerking

Het beheer wordt gecoördineerd door stichting faunabeheereenheid Zuid-Holland. De in de FBE samenwerkende organisaties zijn: Federatie Particulier Grondbezit, Natuurmonumenten, Zuid-Hollands Landschap, Staatsbosbeheer, LTO Noord, de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, de Nederlandse Organisatie voor Jacht en Grondbeheer, de Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren en de Vereniging Boerennatuur Zuid-Holland. De uitvoering gebeurt door wildbeheereenheden ook terrein beherende organisaties, waaronder Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, nemen hun verantwoordelijkheid en dragen bij aan het beheer.

Veelgestelde vragen over ganzen

Bekijk de veelgestelde vragen over ganzen.

Het gaat goed met de beverpopulatie in Zuid-Holland, evenals in de rest van Nederland. De bever is een beschermde diersoort en één van de icoonsoorten van Zuid-Holland. In 1988 zijn bevers opnieuw uitgezet in onder meer de Biesbosch. Zij komen op steeds meer plekken voor in de waterrijke provincie Zuid-Holland.

Gevaarlijke situaties

Bevers hebben een positief effect op de natuur. Helaas veroorzaken de bevers de laatste jaren steeds meer problemen, omdat zij holen en gangen graven onder de grond. Dat gebeurt ook onder dijken, wegen en spoorwegen door. Hierdoor kunnen gevaarlijke situaties ontstaan waardoor bijvoorbeeld gebieden kunnen overstromen. Zo vormen bevers in gebieden onder zeeniveau een ernstig veiligheidsrisico.

Preventieve maatregelen

Het garanderen van de waterveiligheid en herstellen van de schade door de bevers kost de waterschappen steeds meer tijd en geld. Dat komt met name door het dichten van beverholen, maar ook het inspecteren van de dijken en het nemen van preventieve maatregelen.

Territoriaal karakter

Het verplaatsen van bevers van een risicolocatie naar een gebied waar geen bevers leven is voor het dier zeer stressvol vanwege het sterke territoriale karakter. De meest geschikte leefgebieden in Zuid-Holland zijn inmiddels ruimschoots bezet. Binnen afzienbare tijd zullen ook de nog niet-bezette geschikte gebieden op natuurlijke wijze door de bever bewoond worden. Een enkele bever die uitgezet wordt, kan zich over tientallen kilometers verplaatsen voordat hij zich ergens vestigt.

Beheermaatregelen

Op dit moment kan de provincie een vergunning verlenen in specifieke gevallen om een enkele bever te doden. Dit gebeurt bijvoorbeeld als de waterveiligheid in het geding is. Maar pas als andere preventieve maatregelen niet gewerkt hebben. Ingrijpen gaat op basis van een escalatieladder. Hiervoor is een uitgebreid protocol opgesteld. Het is helaas niet te voorkomen dat de bever op bepaalde locaties proactief wordt weggevangen en gedood in verband met de waterveiligheid.

De smient is welkom in Zuid-Holland. In diverse Natura 2000-gebieden geldt in de winterperiode een streng rust-regime ten behoeve van allerlei watervogels, waaronder de smient. En ook buiten de Natura 2000-gebieden kunnen de smienten terecht. Smienten veroorzaken schade aan agrarische gewassen, wat soms leidt tot hoge kosten voor agrarische ondernemers.

Veelgestelde vragen over smienten

Bekijk de veelgestelde vragen over smienten.

De wolf is terug in Nederland. In Zuid-Holland zijn nog geen wolven gezien, maar de provincie houdt de situatie goed in de gaten. De aanwezigheid van wolven in Nederland roept uiteenlopende reacties op.

Melden

Door een toename van incidenten met wolven bestaan er zorgen over de veiligheid van mensen en hun (gehouden) dieren. Inwoners en ondernemers kunnen helpen, bijvoorbeeld door zelf maatregelen te nemen om hun vee te beschermen en door het direct te melden als ze een wolf zien. Er komt een Landelijk Team Veebescherming (LTA) en een Landelijk Informatiepunt (LIW).

Waar komt de wolf voor?

Nederland en daarmee ook delen van de provincie Zuid-Holland is klein en dichtbevolkt. Dat vergroot de kans op confrontaties tussen mensen en wolven. Ongeveer 150 jaar geleden is de wolf verdwenen uit ons land. In 2018 vestigde de eerste wolf zich sinds lange tijd weer in ons land. Sindsdien is het aantal wolven gegroeid naar ongeveer 124 wolven in 2024. De wolf heeft zich nog niet gevestigd in Zuid-Holland. Tot op heden zijn er nog geen bevestigde waarnemingen gedaan van -zwervende- wolven in onze provincie. In de aangrenzende provincies Utrecht en Gelderland heeft de wolf zich wel gevestigd.

Wat doet de provincie Zuid-Holland?

In het provinciaal soortenbeleid is toegelicht dat het grootste deel van de provincie een kunstmatig (cultuur)landschap is, waar niet alle natuurlijke processen doorgang kunnen vinden. Om balans te houden moet er vaak kunstmatig worden ingegrepen.

De provincie heeft een soortenbeleid. Voor zowel het behouden van soorten als voor het beheren van soorten grijpt de provincie bij bepaalde situaties in. Dit gebeurt ook om conflicten tussen de aanwezigheid van soorten te voorkomen. Hierbij worden tegelijkertijd de verschillende maatschappelijke belangen afgewogen. De provincies zijn verantwoordelijk om de wolvenpopulatie in de gaten te houden en samen met onder andere de faunabeheereenheid en BIJ12 te kijken hoe hiermee om te gaan.

De wolf is een beschermde diersoort. Dat betekent dat het doden, vangen en opzettelijk verstoren van wolven verboden is zonder vergunning . Als het gaat om de wolf volgen wij de landelijke lijn, die is opgesteld in het Wolvenplan om eventuele schade en risico’s te beperken. Het Wolvenplan is een gezamenlijk plan van alle betrokken provincies.

Wat kunnen inwoners doen?

Voor zover bekend komen er geen wolven voor in Zuid-Holland. Maar we weten dat wolven door het land trekken op zoek naar geschikte leefgebieden. De kans bestaat dus dat je in Zuid-Holland een wolf gaat zien.

Volg de volgende aanwijzingen als u een wolf tegenkomt:

• Loop langzaam achteruit
• Houd afstand: minimaal 100 meter
• Komt een wolf toch te dichtbij, maak lawaai en maak jezelf groot. Laat weten dat je er bent.
• Heb je een hond? Hou je hond dan kort aangelijnd
• Meld dit bij het wolvenmeldpunt en laat weten waar je de wolf hebt gezien. Door je melding weten we waar wolven verblijven en dit geeft informatie over hoe wolven zich gedragen.
• Bel bij een aanrijding met een wolf direct met de meldkamer van de politie op telefoonnummer 0900-8844.

Wat kunnen agrariërs en houders van (hobby)dieren doen?

Om voorbereid zijn op de wolf kan het verstandig zijn om extra maatregelen te nemen om vee te beschermen. Dat geldt zeker als je in de buurt woont van een gebied waar wél wolven zijn gezien. BIJ12 heeft een webpagina met tips over hoe je schade door wolven kunt voorkomen of beperken.

Is er door een wolf schade aan vee? Meld dit dan bij BIJ12. Meer informatie over het vergoeden van schade door wolven is te vinden op: Wolvenschade.

Als er wolven worden gezien in Zuid-Holland stemt de provincie dit af met de betreffende gemeente(n) waar de wolf is gesignaleerd. De gemeente informeert haar inwoners verder.

Meer informatie over de wolf

• Wolvenplan 2025 - (IPO)
• Veelgestelde vragen over de wolf - (Zoogdierenvereniging)
• Wolf - (Bij12)
• Wolvenmeldpunt - (Bij12)
• Schade door wolf melden - (Bij 12)

Boeren die vraatschade door zwanen ondervinden kunnen van 1 oktober tot en met 31 mei contact opnemen met jagers aangesloten bij de wildbeheereenheid, die onder voorwaarden maatregelen kunnen nemen.

Veelgestelde vragen over zwanen

Bekijk de veelgestelde vragen over zwanen.