Investeren in vrijheid en democratie

Investeren in vrijheid en democratie

Begin 2022 dachten we opgelucht adem te kunnen halen na corona. In februari echter hielden we onze adem in bij de Russische inval in Oekraïne. Dit is de meest ingrijpende gebeurtenis van 2022. Voor het eerst sinds 1945 is er oorlog in Europa. Een soevereine staat valt een andere soevereine staat binnen. Met de oorlog in Oekraïne staat in Europa de vrijheid op het spel. Daarom krijgt Oekraïne veel steun - militair en anderszins - van westerse landen. Sommigen is dat niet genoeg, anderen hanteren de redenering dat je een oorlog niet stopt met nog meer oorlog. Onheilspellend, dat is het, als onweer in de lucht, waarvan je hoopt dat het overdrijft. Waar eindigt dit? Wanneer? En hoe gaat het dan verder?

We zouden willen dat we de antwoorden hadden, maar de vooruitzichten zijn onzeker. In de eerste plaats voor Oekraïne, maar ook voor de rest van Europa en de wereld en dus ook voor ons. Ons leven gaat er door veranderen, dat is zeker. Hoe precies weten we nog niet, maar we zullen er in ieder geval geopolitieke, militaire, maatschappelijke en economische gevolgen van ondervinden. Dat is in de loop van 2022 al gebleken en het geldt ook op de langere termijn. De invasie van Rusland in buurland Oekraïne heeft een vergelijkbare betekenis als de val van de Berlijnse Muur.

Vredesdividend

In 1989, in de tijd dat de Berlijnse Muur neerging, woonde ik met mijn gezin in Duitsland. Ik was er legerpredikant, bewaker van de humaniteit in een geweldsorganisatie. In die jaren was het besef dat vrijheid en democratie geen vanzelfsprekendheden zijn nog volop aanwezig. Na de val van de Muur dachten we als het ware te kunnen gaan leven van het vredesdividend. Historici voorspelden ‘het einde van de geschiedenis’, een wereld vol vrijheid en democratie naar westers model. Investeringen in vrede en veiligheid, in defensie, liepen sterk terug.

Die voorspelling over ‘het einde van de geschiedenis’ is niet uitgekomen. Nu blijkt dat we het vredesdividend hebben opgesoupeerd. Ineens is er weer het besef dat vrijheid en democratie niet zo vanzelfsprekend zijn. We dachten dat we onze voordeur niet meer op slot hoefden te doen. In Oekraïne merken ze wat er dan gebeurt. Dan bestaat de kans dat er iemand onuitgenodigd naar binnen loopt. Met alle gevolgen van dien. De Oekraïners vragen ons te helpen hun voordeur te beschermen, want wat gebeurt er als we hun voordeur niet stutten, hoe staat het dan met die van ons en die van de buren. We beseffen dat vrede en veiligheid niet kunnen bestaan zonder je verdediging, je defensie op orde te hebben.

Kennis

Behalve dat we meer geld gaan steken in onze landsverdediging is er ook een investering nodig in meer kennis van democratie en rechtsstaat en van onze geschiedenis. Dat hebben we de afgelopen decennia flink verwaarloosd. Je merkt dat veel mensen van toeten noch blazen weten, terwijl in 2022 duidelijk is geworden wat het betekent als het nodig is een prijs te betalen voor vrijheid en democratie. Het is zorgelijk dat als je aan mensen vraagt of ze belang hechten aan democratie, dat een groot deel dan antwoordt: “Als het maar gebeurt.” Weinigen geven aan dat zij bereid zijn te vechten voor volk en vaderland en daarvoor de hoogste prijs te betalen. Dit illustreert het gemak waarmee gedacht wordt over onze vrede en veiligheid. De vraag ligt op tafel hoe weerbaar we zijn als volk en als land en welke prijs we willen betalen om die weerbaarheid op voldoende peil te brengen en te houden.

Het is cruciaal dat we zuinig zijn op democratie en vrijheid. Belangrijk onderdeel daarvan is dat we met elkaar de mensen die voor ons zijn gevallen herdenken. Zeker nu het aantal ooggetuigen van oorlogen waar Nederland bij betrokken was, steeds kleiner wordt. Door de verhalen van oorlog, verzet, vrijheidsberoving en terreur te beluisteren en te bestuderen houden we en - hopelijk - vergroten we het besef dat vrijheid en democratie niet vanzelfsprekend zijn. Ik ben als commissaris en ook vanuit enkele nevenfuncties bij die herdenkingen zeer nauw betrokken.

Het jaar 2022 was het jaar dat we alle beperkende maatregelen rond corona hebben kunnen schrappen. In de jaren dat dat niet kon, werd er volop geroepen dat we in Nederland in onvrijheid of zelfs in een dictatuur leefden. Ik heb me enorm geërgerd aan dit soort uitspraken. We zien dat zodra het mogelijk is de maatregelen weer worden afgebouwd. Dat gebeurt in een dictatuur echt niet!