Onderscheidingen en predicaten
Aanvragen voor koninklijke onderscheidingen of de predicaten Hofleverancier en Koninklijk komen (vrijwel dagelijks) bij de provincie Zuid-Holland binnen. Het is de taak van de commissaris van de Koning om op al die aanvragen een advies te geven.
Er is ook een (eervolle) provinciale onderscheiding: de Gouden Lis. Deze hoogste provinciale onderscheiding is ingesteld in 1952 en bedoeld voor mensen die zich zeer verdienstelijk hebben gemaakt voor Zuid-Holland. De onderscheiding wordt sporadisch toegekend, in 2023 eenmaal. De vorige keer was in 2019. Sinds 1952 is de Gouden Lis nu aan 40 personen uitgereikt.
Koninklijke onderscheidingen
Voor koninklijke onderscheidingen komen provinciegenoten in aanmerking die zich op bijzondere wijze hebben ingezet voor de samenleving, vaak jarenlang als vrijwilliger in een gemeente en ten bate van de samenleving. Elk jaar de laatste werkdag voor Koningsdag is er een piek in de uitreiking van het aantal lintjes. Dit moment wordt in formele termen de Algemene Gelegenheid genoemd en in de volksmond de Lintjesregen. De dag van uitreiking is altijd voor Koningsdag en was in 2023 op woensdag 26 april. In de loop van het jaar zijn er andere momenten (bijvoorbeeld bij een afscheid of jubileum) dat een onderscheiding bij iemand wordt opgespeld. Dat zijn de zogenoemde Bijzondere Gelegenheden.
In heel Nederland werden op 26 april 2023 tijdens de Lintjesregen 2830 personen benoemd in de Orde van Oranje-Nassau of de Orde van de Nederlandse Leeuw.
In Zuid-Holland zijn op 26 april 2023 de meeste personen gedecoreerd, namelijk 498 personen. In totaal 307 mannen (62%) en 191 vrouwen (38%).
Daarnaast zijn er van 1 januari 2023 tot en met 31 december 2023 voor Bijzondere Gelegenheden 136 aanvragen gehonoreerd voor Zuid-Holland, 99 (73%) aan mannen en 37 (27%) aan vrouwen.
Uitgereikt zijn:
- Lid in de Orde van Oranje-Nassau: 239 mannen en 167 vrouwen
- Ridder in de Orde van Oranje-Nassau: 58 mannen en 23 vrouwen
- Ridder in de Orde van Oranje-Nassau met de zwaarden: 2 mannen en 0 vrouwen
- Officier in de Orde van Oranje-Nassau: 6 mannen en 1 vrouw
- Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw: 2 mannen en 0 vrouwen
Onderscheidingen en aantallen bijzondere gelegenheden 2023
Daarnaast zijn er van 1 januari 2023 tot en met 31 december 2023 voor Bijzondere Gelegenheden 136 aanvragen gehonoreerd voor Zuid-Holland, 99 (73%) aan mannen en 37 (27%) aan vrouwen.
- Lid in de Orde van Oranje-Nassau: 59 mannen en 30 vrouwen
- Ridder in de Orde van Oranje-Nassau: 25 mannen en 6 vrouwen
- Officier in de Orde van Oranje-Nassau: 8 mannen en 1 vrouw
- Officier in de Orde van Oranje-Nassau met de zwaarden: 3 mannen en 0 vrouwen
- Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw: 4 mannen en 0 vrouwen
Predicaten en koninklijke erepenningen
De koninklijke erepenning wordt verleend aan een vereniging of instelling die ten minste 50 jaar bestaat. De koninklijke erepenning wordt wel eens verward met het predicaat ‘Koninklijk’. Een vereniging of instelling waaraan de koninklijke erepenning is uitgereikt, mag echter het predicaat ‘Koninklijk’ niet gebruiken.
In 2023 is de koninklijke erepenning 19 keer aangevraagd en 15 keer verleend. In 3 gevallen volgde een afwijzing en 1 aanvraag liep nog op 31 december 2023.
De predicaten ‘Hofleverancier’ en ‘Koninklijk’ zijn bedoeld voor bedrijven en organisaties die van onbesproken gedrag zijn. Aanvragers moeten aan een aantal criteria voldoen. Bij het predicaat Koninklijk zijn de belangrijkste: minimaal 100 jaar bestaan, landelijke bekendheid met bij voorkeur ook internationale uitstraling en meer dan 100 werknemers. Om voor een predicaat Hofleverancier in aanmerking te komen gelden als belangrijkste criteria: minimaal 100 jaar bestaan, plaatselijk en/of regionaal bekend, in eigen gemeente of regio behorende tot de beste drie bedrijven in de branche. Kandidaat-hofleveranciers hebben meestal minder dan 100 medewerkers (midden- en kleinbedrijf).
Niet in aanmerking komen bedrijven met een nutskarakter, zoals een ziekenhuis of een bank, beleggingsmaatschappijen en individuele bedrijven uit de dienstensector. Voor een landelijk samenwerkingsverband of een brancheorganisatie is het wel mogelijk voor een predicaat in aanmerking te komen.
Een aanvraag duurt vanaf het moment dat het bedrijf of de organisatie het besluit neemt tot de verlening door de Koning ongeveer een jaar. Een aanvraag start bij de burgemeester van de plaats waar het bedrijf statutair is gevestigd. De burgemeester maakt een voorstel, met daarin zijn of haar mening en het verslag van een antecedentenonderzoek. Dit voorstel wordt doorgestuurd naar de provincie. Vervolgens wordt advies gevraagd aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Zij rapporteren aan de commissaris van de Koning die mede op basis daarvan zijn advies maakt. Of een predicaat vervolgens wordt verleend is een persoonlijke beslissing van de Koning.
Een predicaat wordt toegekend voor een periode van 25 jaar. Daarna dient er een verzoek tot bestendiging (verlenging) te worden gedaan. Op dat moment wordt opnieuw bekeken of een bedrijf aan de criteria voldoet. De procedure bij verlenging is dezelfde als bij een nieuwe aanvraag.
De commissaris van de Koning reikt de predicaten persoonlijk uit tijdens een bijeenkomst in huis bij de ontvanger of tijdens een speciale gelegenheid elders. Soms is de uitreiking voor de aanwezigen een verrassing, soms is het heugelijke feit al bekend. In alle gevallen is er reden voor een feestje.
In 2023 is het Predicaat ‘Koninklijk’ 24 keer aangevraagd en 6 keer verleend en uitgereikt. Er waren 9 afwijzingen en de andere 9 aanvragen waren per 31 december 2023 nog niet afgehandeld. Er waren 7 aanvragen voor bestendiging (verlenging), waarvan er inmiddels 6 verleend zijn. Het predicaat ‘Hofleverancier’ is in 2023 keer 25 aangevraagd en 11 keer verleend. De andere aanvragen waren eind 2023 nog in behandeling.